Samenleving (nog) niet klaar voor coronagolf in de herfst, zeggen deskundigen: 'Vooral behoefte aan duidelijkheid'

Is de samenleving klaar voor een coronagolf in de herfst? Deskundigen betwijfelen het. Vooral wat communicatie betreft, valt er bij het kabinet nog een en ander te verbeteren. "Beloof niet dat alles door kan gaan."

Het ontbreekt op dit moment vooral aan goede uitleg, zegt internist-infectioloog Chantal Bleeker-Rovers. Bijvoorbeeld over testen bij klachten, ook nu corona voor veel mensen op de achtergrond is geraakt. En over immuniteit die langzaam afneemt. "Wijs mensen daar in elk geval op, dan kunnen ze zelf ook betere afwegingen maken."

Kamerbrief

Maandag stuurden de ministers Kuipers (Volksgezondheid), Adriaansens (Economische Zaken) en Van Gennip (Werkgelegenheid) de Tweede en Eerste Kamer een brief over de aanpak van het coronavirus op de lange termijn. Bleeker-Rovers twijfelt of het genoeg is, wat de ministers voor ogen hebben.

"Er zitten een aantal goede dingen in, over vaccineren bijvoorbeeld, hoe ze dat willen evalueren en opschalen als dat nodig is. Maar ik houd mijn hart vast, het is tijdens de crisis wel gebleken hoe moeilijk het is om volgens plan te werken."

Niet maakbaar

Ook voorzitter David Baden van de Nederlandse Vereniging van Spoedeisende Hulpartsen (NVSHA) is er niet zeker van dat het huidige langetermijnplan voldoende is als er een nieuwe coronagolf aankomt.

"De plannen gaan uit van een bepaalde maakbaarheid, waarin we niemand kunnen teleurstellen. Terwijl: als er te weinig personeel is om de golf op te vangen, moeten we wél mensen teleurstellen. Dan kan het gebeuren dat we bepaalde zorg niet kunnen leveren", waarschuwt de SEH-arts.

'Structuur bestaat al'

Arts en viroloog Jaap Goudsmit is daarnaast verbaasd over de passage in de Kamerbrief waarin wordt gesteld dat, als we met een nieuwe coronagolf te maken krijgen, de testlocaties binnen 5 tot 6 weken door de GGD worden opgetuigd.

"Waarom een aparte logistiek opbouwen als er al een structuur is?" vraagt hij zich af. Hij doelt op de huisartsen. "Elk jaar krijgen 60-plussers en mensen met een kwetsbare gezondheid een oproep voor de griepprik. Neem dan de coronaprik mee. Het vaccin voorkomt dat mensen heel erg ziek worden of zelfs doodgaan."

'Afwachten geen optie'

Dat het kabinet wil afwachten hoe het virus zich de komende maanden ontwikkelt, vindt Goudsmit geen goede strategie. "Dat doen we bij de griepprik toch ook niet? Daarmee wordt ook niet pas begonnen als er al een griepepidemie is. Met corona doen we dat wel.

Het kabinet zou meer volgens het 'voorzorgsprincipe' moeten werken, vindt hij. "Soms valt het mee, soms valt het tegen. Maar afwachten is geen optie." Volgens de arts en viroloog moet in gesprek worden gegaan met huisartsen in plaats van het RIVM of de GGD. "Vraag hen, wat zij nodig hebben."

Frictie

In de Kamerbrief schrijven de ministers ook dat ze de sectoren, zoals onderwijs en horeca, meer willen betrekken bij de corona-aanpak. Bleeker-Rovers vindt dat positief, maar tegelijkertijd valt het haar tegen dat de plannen daarvoor weinig concreet zijn.

Ook infectieziektenmodelleur Marino van Zelst ziet knelpunten op dat gebied. "De overheid wil de verantwoordelijkheid voor het coronabeleid neerleggen bij de sectoren, maar daar staat tegenover dat de sectoren juist sturing willen vanuit de overheid. Daar zit dus frictie."

Eerlijk verhaal

"De politiek moet de centrale keuzes maken", voegt SEH-arts Baden toe. "Laat die keuzes niet aan de sectoren die het toch al zwaar hebben, die andere belangen hebben, zoals in de Kamerbrief wordt gesuggereerd."

Het moet een eerlijk verhaal zijn, vervolgt hij. "Het kabinet kan niet zeggen dat alles in de herfst nog kan. Dat alles doorgaat terwijl er meer zieken bijkomen."

Wetgeving niet op orde

En Van Zelst ziet meer beren op de weg voor komend najaar: "De Tijdelijke Wet maatregelen COVID-19 is afgeschoten door de Eerste Kamer. Er is nu dus geen enkele juridische grondslag voor het invoeren van maatregelen", legt hij uit.

"Als de besmettingen oplopen, kan het kabinet niks. Dat willen ze oplossen door dit te regelen in de Wet publieke gezondheid, maar die moet daarvoor gewijzigd worden en dat kan nog maanden duren, zeker nu de Kamer bijna met reces gaat."

Routekaarten

Wat het kabinet te doen staat volgens Van Zelst? "Het kabinet moet een beeld hebben van wat er in het najaar moet gebeuren. Neem de routekaarten, die vorig jaar zijn gemaakt. Die hebben we toen niet gebruikt, maar dat zouden we alsnog kunnen doen."

"En als je de sectoren verantwoordelijkheid wil geven, bespreek dan ook wat ze moeten doen en wanneer. Geen enkele sector zal vanuit zichzelf zeggen: nu moet er iets gebeuren, dus daar moet de overheid bij helpen, een signaal geven," vindt hij.

Duidelijkheid

En dan komt ook Van Zelst, net als collega Bleeker-Rovers, terug op communicatie: "Vorig jaar met de delta- en omikronvariant was het heel onduidelijk of het kabinet nu wel of niet meer actie zou nemen rondom de kerstvakantie. Horecaondernemers wisten daardoor bijvoorbeeld niet wat ze aan inkopen moesten doen. Ondernemers willen duidelijkheid."

Van Zelsts boodschap aan het kabinet is dan ook: "Wees duidelijk. Zeg bij wijze van spreken: 'Begin oktober nemen we maatregelen, tenzij...' Je moet natuurlijk niet onnodig de alertheid aanzwengelen, maar wel laten zien waar je mee bezig bent. Nu heeft niemand een idee, zelfs de Kamer niet."

'Afwachten geen optie'

Ook voor Jaap Goudsmit, die in de afgelopen maanden een boek schreef over de lessen die hij trekt uit 2 jaar corona, is het duidelijk wat er moet gebeuren.

"De overheid moet nu een campagne starten over hoe we in het najaar de bevolking gaan beschermen. Voor de zomervakantie moet er al een plan op tafel liggen, om op het ergste voorbereid te zijn. Afwachten is geen optie."