Rusland-experts over toespraak van Poetin: 'Z'n ergste tirade tegen het Westen die ik ooit heb gezien'

Vandaag was het dan zover: president Poetin gaf een speech waarin hij aangaf vier bezette Oekraïense gebieden te annexeren. Het werd vooral een toespraak tegen het Westen. Hoe kijken Rusland-experts in Nederland ernaar? "Je denkt: gelooft hij dit echt?"

In het Kremlin verklaarde Poetin vier Oekraïense provincies tot Russisch gebied verklaard. De Amerikaanse president Joe Biden en ook leiders van 27 EU-landen zeggen dat ze deze annexatie nooit gaan erkennen.

'Volledig los tegen het Westen'

"Dit is de ergste tirade van Poetin tegen het Westen die ik ooit heb gezien", reageert Rusland-expert Niels Drost van Instituut Clingendael op de annexatie-toespraak die de Russische president in het Kremlin hield.

De deskundige wijst erop dat Poetin ook na de annexatie van de Krim, in 2014, een tirade hield, "maar dit was echt wel schepje erbij. Hij ging nu 40 minuten lang aan een stuk door volledig los tegen het 'hypocriete, decadente en moreel verdorven' Westen."

'Poetin keert alles om'

"Ik denk dat iedereen zat te kijken: gaat hij iets extra's zeggen, met kernwapens dreigen?", zegt Rusland-onderzoeker Helga Salemon van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS). "Het viel me op dat er veel strakke gezichten waren in de zaal, omdat mensen niet wisten wat er uit zijn bontmuts zou gaan komen vandaag."

De kerndreiging kwam er uiteindelijk niet. Ook zij zag dat Poetin zijn pijlen continu op het Westen afschoot. "Het is Orwelliaans, hij keert alles om. Dat het Westen uit is op vernietiging, maar hij niet. Dan denk je: gelooft deze man dat echt? Het is toch wel vreemd."

'Hij onderhandelt met zichzelf'

Wat je volgens Salemon zag, is dat Poetin een overwinning probeerde te claimen die helemaal geen overwinning is. "Hij probeert de overwinning die niet lukt op het slagveld op de tekentafel te krijgen. Hij wilde eigenlijk dat Oekraïne werd gedwongen door het Westen om te onderhanden, maar Oekraïne doet dat niet, dus hij is aan het onderhandelen met zichzelf."

De Russische president zei tijdens de annexatie-toespraak dat zijn land openstaat voor onderhandelingen. "Dat moet het teken voorstellen dat Rusland zich welwillend opstelt", stelt Drost. "Zo van: wij willen best, maar de kwade Oekraïners en het kwade Westen willen niet."

Eeuwenlange 'kolonisatie' door het Westen

Volgens hem probeerde de Russische president tijdens zijn speech het beeld te schetsen dat het Westen, de Verenigde Staten voorop, al eeuwen bezig is om de wereld te 'koloniseren'. "Hij haalde de Opiumoorlogen tussen Groot-Brittannië en China erbij, de slavernij door Europese landen, de onderdrukking van native americans in Amerika."

Voor Poetin is de oorlog in Oekraïne een existentiële strijd van Russische waarden, weet de expert. Tijdens de ceremonie in het Kremlin werd dan ook 'gevierd' dat de vier Oekraïense regio's zijn 'teruggekeerd' bij het moederland. De expert vond er 'weinig verrassends' aan: "De zaal laten wachten, het applaus, het volkslied, het was allemaal redelijk te verwachten."

Hij hoopt op herhaling van Krim-euforie'

"Vandaag moest een feestje zijn, in zijn waanbeelden, van euforie", zegt Salemon. Zij zag door alle triomfantelijkheden door vooral een 'rat in het nauw'. "Het enige wat Poetin kan doen, is wild om zich heen slaan. Hij hoopt op herhaling van de Krim-euforie."

Volgens de Rusland-onderzoeker zal Poetin daar deze keer echter niet in slagen. "Hoe hard hij ook zijn best doet, die euforie blijft deze keer uit: het is wel duidelijk uit cijfers dat zijn populariteit afneemt." Is een volksopstand aanstaande? Zo'n vaart zal het niet lopen, denkt ze. "Maar misschien dat er toch iets zal veranderen als dode soldaten terugkeren."