Een direct verbod op de nekklem. Dat is de inzet van een kort geding dat vandaag dient in Den Haag. De roep om een dergelijk verbod klinkt steeds vaker, sterker en richt zich niet alleen meer op de politie. Ook in de gevangenis zou het verboden moeten worden. Dat stellen deskundigen en families die vermoeden dat hun geliefden zijn omgekomen na toepassing van het geweldsmiddel.

De toepassing van het geweldsmiddel is niet alleen voorbehouden aan de politie. Alle diensten met een geweldsinstructie gebruiken de nekklem. Hieronder vallen gevangenismedewerkers zoals leden van het Intern Bijstandsteam (IBT) dat optreedt bij calamiteiten.

Ook bij de 36-jarige, verwarde, Harold werd een nekklem toegepast. De man verbleef op een speciale psychiatrische afdeling van de gevangenis toen hij zich hevig verzette tegen een overplaatsing, slechts daags voor zijn vrijlating. Het IBT- team nam hem in de nekklem om hem tot bedaren te krijgen. Harold werd kort na de ingreep onwel en belandde in het ziekenhuis. Die nacht overleed hij. Zijn familie vermoedt dat dit komt door het geweldsmiddel.

“Om de zaak niet verder te laten escaleren werd door één van de IBT-leden bij de gedetineerde een nekklem aangelegd om hem onder controle te krijgen,” aldus de commandant van het IBT tijdens een verhoor. Er zou regelmatig gecontroleerd zijn of Harold genoeg lucht kreeg. Zijn familie kreeg van een arts te horen dat er ‘iets heftigs’ moest zijn gebeurd met de man. Het Hof in Den Bosch concludeert in een artikel 12 procedure dat het niet bewijsbaar is dat Harold is gestorven door de nekklem. 

Ook bij twee andere gevallen wordt vermoed dat gedetineerden zijn overleden na toepassen van de nek- of beenklem. Advocaat Richard Korver, advocaat van de familie Henriquez en in twee andere zaken waarin de nekklem mogelijk een rol speelt, vindt dat de nekklem niet meer ingezet moet worden. 

Nekklem in opspraak

Vandaag buigt de rechter in Den Haag zich over de vraag of de nekklem niet per direct verboden moet worden. Het kort geding is aangespannen door een advocaat en een beroepsactivist. Maar ook in gevangenissen moet de methode onmiddellijk worden verboden, vinden nabestaanden.

De nekklem is sinds het overlijden van de Arubaan Mitch Henriquez onderdeel van fel debat. De 43-jarige man vierde in Nederland vakantie. Na het bijwonen van een concert van UB40 zou hij op het festivalterrein geroepen hebben dat hij een wapen op zak had. De politie ging over tot arrestatie van Henriquez. De man verzette zich tegen zijn arrestatie, agenten pasten hierop een nekklem toe. De Rijksrecherche doet onderzoek naar de zaak van Henriquez. De familie van de man hebben een advocaat in de arm genomen.

Kort na de gebeurtenissen rond Mitch Henriquez, komt in EenVandaag nog een vermoedelijk sterfgeval na een nekklem aan het licht. De Surinamer Wensley Udenhout stierf tijdens zijn vakantie in Amsterdam nadat hij in verwarde toestand door een arrestatieteam werd opgepakt. Udenhout moest in bedwang worden gehouden door middel van een nekklem. In het ziekenhuis overlijdt hij aan de gevolgen van een zuurstoftekort. Het Hof besluit binnenkort of de betrokken agenten alsnog vervolgd moeten worden voor betrokkenheid bij zijn overlijden. 

De Inspectie Veiligheid en Justitie doet onderzoek naar het gebruik van de nekklem. Dit rapport zal vermoedelijk in 2016 klaar zijn. Tot die tijd mag de nekklem gewoon worden ingezet. 

Vanavond in EenVandaag advocaat Richard Korver die drie verschillende families bijstaat die vermoeden dat hun geliefde is overleden aan de gevolgen van een nekklem. We spreken met Sharon Vredeman, zus van Harold. En, praten met Anton van Kalmthout, emeritus hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht, gespecialiseerd in detentierecht. Ook is hij de Nederlandse vertegenwoordiging van de commissie tegen folteren en onmenselijke behandeling.

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.