Een direct verbod op de nekklem. Dat is de inzet van een kort geding dat vandaag dient in Den Haag. De roep om een dergelijk verbod klinkt steeds vaker, sterker en richt zich niet alleen meer op de politie. Ook in de gevangenis zou het verboden moeten worden. Dat stellen deskundigen en families die vermoeden dat hun geliefden zijn omgekomen na toepassing van het geweldsmiddel.

De toepassing van het geweldsmiddel is niet alleen voorbehouden aan de politie. Alle diensten met een geweldsinstructie gebruiken de nekklem. Hieronder vallen gevangenismedewerkers zoals leden van het Intern Bijstandsteam (IBT) dat optreedt bij calamiteiten.

Ook bij de 36-jarige, verwarde, Harold werd een nekklem toegepast. De man verbleef op een speciale psychiatrische afdeling van de gevangenis toen hij zich hevig verzette tegen een overplaatsing, slechts daags voor zijn vrijlating. Het IBT- team nam hem in de nekklem om hem tot bedaren te krijgen. Harold werd kort na de ingreep onwel en belandde in het ziekenhuis. Die nacht overleed hij. Zijn familie vermoedt dat dit komt door het geweldsmiddel.

“Om de zaak niet verder te laten escaleren werd door één van de IBT-leden bij de gedetineerde een nekklem aangelegd om hem onder controle te krijgen,” aldus de commandant van het IBT tijdens een verhoor. Er zou regelmatig gecontroleerd zijn of Harold genoeg lucht kreeg. Zijn familie kreeg van een arts te horen dat er ‘iets heftigs’ moest zijn gebeurd met de man. Het Hof in Den Bosch concludeert in een artikel 12 procedure dat het niet bewijsbaar is dat Harold is gestorven door de nekklem. 

Ook bij twee andere gevallen wordt vermoed dat gedetineerden zijn overleden na toepassen van de nek- of beenklem. Advocaat Richard Korver, advocaat van de familie Henriquez en in twee andere zaken waarin de nekklem mogelijk een rol speelt, vindt dat de nekklem niet meer ingezet moet worden. 

Nekklem in opspraak

Vandaag buigt de rechter in Den Haag zich over de vraag of de nekklem niet per direct verboden moet worden. Het kort geding is aangespannen door een advocaat en een beroepsactivist. Maar ook in gevangenissen moet de methode onmiddellijk worden verboden, vinden nabestaanden.

De nekklem is sinds het overlijden van de Arubaan Mitch Henriquez onderdeel van fel debat. De 43-jarige man vierde in Nederland vakantie. Na het bijwonen van een concert van UB40 zou hij op het festivalterrein geroepen hebben dat hij een wapen op zak had. De politie ging over tot arrestatie van Henriquez. De man verzette zich tegen zijn arrestatie, agenten pasten hierop een nekklem toe. De Rijksrecherche doet onderzoek naar de zaak van Henriquez. De familie van de man hebben een advocaat in de arm genomen.

Kort na de gebeurtenissen rond Mitch Henriquez, komt in EenVandaag nog een vermoedelijk sterfgeval na een nekklem aan het licht. De Surinamer Wensley Udenhout stierf tijdens zijn vakantie in Amsterdam nadat hij in verwarde toestand door een arrestatieteam werd opgepakt. Udenhout moest in bedwang worden gehouden door middel van een nekklem. In het ziekenhuis overlijdt hij aan de gevolgen van een zuurstoftekort. Het Hof besluit binnenkort of de betrokken agenten alsnog vervolgd moeten worden voor betrokkenheid bij zijn overlijden. 

De Inspectie Veiligheid en Justitie doet onderzoek naar het gebruik van de nekklem. Dit rapport zal vermoedelijk in 2016 klaar zijn. Tot die tijd mag de nekklem gewoon worden ingezet. 

Vanavond in EenVandaag advocaat Richard Korver die drie verschillende families bijstaat die vermoeden dat hun geliefde is overleden aan de gevolgen van een nekklem. We spreken met Sharon Vredeman, zus van Harold. En, praten met Anton van Kalmthout, emeritus hoogleraar straf- en vreemdelingenrecht, gespecialiseerd in detentierecht. Ook is hij de Nederlandse vertegenwoordiging van de commissie tegen folteren en onmenselijke behandeling.

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

Astma en allergieën komen de laatste jaren steeds meer voor bij kinderen. Onderzoek uit Finland toont aan dat kinderen die regelmatig in de natuur zijn daar veel minder last hebben. Scholen en kinderdagverblijven kunnen daar een rol in spelen.