radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Rijn wordt stapje voor stapje weer tot leven gewekt, maar dat vraagt offers van scheepvaart en boeren

Rijn wordt stapje voor stapje weer tot leven gewekt, maar dat vraagt offers van scheepvaart en boeren
De Rijn bij Pannerden
Bron: EenVandaag

De Rijn was lange tijd vooral een vieze rivier met weinig leven in en om het water. Om dat te herstellen, worden op verschillende plekken langs de oever natuurgebieden aangelegd. "We hebben het behoorlijk verkloot, maar als we willen, lukt het."

Volgens visecoloog Twan Stoffers is de kwaliteit van het Rijnwater al sterk verbeterd. Toch gaat het nog niet goed met de visstand. Stoffers ziet hoe vissen moeite hebben met overleven in de Rijn, die vooral is ingericht voor de scheepvaart. "Er is eigenlijk niks natuurlijks meer aan, het is één grote snelweg voor schepen."

Visstand in rivier

Ecoloog Stoffers en twee collega's spannen een visnet in een watergang parallel aan rivier de Waal bij Herwijnen. Niet om te vissen, maar om te kijken hoe het is met de visstand in de rivier.

Deze zogenoemde nevengeul van de rivier is belangrijk voor de eerste 2 levensjaren van de vis, vertelt hij. "Nevengeulen fungeren prima als kraamkamer en kunnen geoptimaliseerd worden. Maar er moeten er ook meer komen."

De Waal zegt veel over de Rijn

Stoffers deed jarenlang onderzoek naar het herstel van de vissen in de uiterwaarden van de Rijn. Dat zijn de gebieden tussen de rivier en de dijk, waar onder meer nevengeulen stromen. Waarom voert hij zijn visonderzoek dan bij de Waal uit?

Dat heeft ermee te maken dat, op de Maas na, bijna alle grote rivieren in Nederland aftakkingen zijn van de Rijn. De Waal voert het meeste Rijnwater af. Wat daar in het water gevonden wordt, zegt dus veel over de kwaliteit van het water en leven in Rijn, legt Stoffers uit.

info

Rondje langs de rivieren

Deze zomer besteden we aandacht aan vijf rivieren in Nederland: de Maas, de Rijn, de IJssel, de Waal en de Hunze. Welke problemen spelen daar in, op en langs het water? En hoe kunnen die problemen worden opgelost volgens experts, gebruikers en omwonenden?

Gaat niet goed met de volwassen vis

Nevengeulen zijn een geschikte omgeving voor jonge vis om op te groeien. "Die omgeving hebben we de afgelopen 30 jaar in de uiterwaarden proberen te herstellen", zegt Stoffers. Dat lijkt aardig gelukt.

Maar het probleem zit in de volgende fase van de vis, legt hij uit. "Met de volwassen vis gaat het niet zo goed. Hoe dat komt, daar weten we eigenlijk weinig van." Het kan komen doordat er mogelijk nog niet voldoende opgroeiplekken zijn of plekken waar vissen eitjes kunnen leggen, zegt de visecoloog.

Moeras komt terug

Er wordt daarom op verschillende plekken langs de Rijn gewerkt aan herstel van de ecologie. Daar worden uiterwaarden teruggegeven aan de natuur, zegt senior natuurbeheerder Chris Hartman van Staatsbosbeheer. Dat gebeurt onder meer in de Amerongse Bovenpolder: nu een groene vlakte, maar pas sinds kort.

Er is veel samengewerkt met boeren. "De natuurdoelen staan voorop: het is natuur met agrarisch medegebruik." Dat gebeurt via biologische landbouw. "Dat betekent grondgebonden, circulair, antibioticavrij en geen drijfmest meer rijden. Dan zie je ook het fenomeen moeras weer een rol krijgen."

Bekijk ook

'Dat doet pijn'

Een kleine 20 kilometer stroomafwaarts is het beeld heel anders. Daar wordt actief klei gewonnen en dat zorgt voor een bruine kale vlakte. Ook daar moet de natuur uiteindelijk de vrije hand krijgen. "Er wordt een moeras gegraven en een tweede geul."

Dat doet pijn, realiseert Hartman zich. "De beschikbare landbouwgrond op die rijke kleigronden neemt af. Het aantal agrarische bedrijven verklein je daarmee. Juist in die gebieden heb je bedrijven waar al negen generaties wordt geboerd. Nu ervaren ze dat het eindig is."

Boeren worden natuurbeheerder

Maar Hartman merkt ook dat er juist veel begrip is. De boeren krijgen bijvoorbeeld een nieuwe rol als natuurbeheerder. "Aan de andere kant snappen boeren anno 2023 ook wel dat we elke liter water die we binnen de grenzen houden, er eentje is. Dat is ook in het belang van de boeren."

"Boeren hebben er lol in", ziet hij. "Ze laten bij het maaien stroken staan, waar orchideeën bloeien en reekalveren liggen." Volgens hem hebben ze 'ook wel door dat alleen maar weerstand niet helpt'. "Ze denken mee over wat er wel kan."

Bekijk ook

Zoet en zout water ontmoeten elkaar

Niet alleen in landelijk, maar ook in verstedelijkt gebied wordt volop gewerkt aan de natuur aan de oevers van de rivier. Zoals in Rotterdam langs het eiland van Brienenoord, waar veel Rijnwater langs stroomt voordat het in de Noordzee eindigt.

"Dit eiland is tot een getijdengebied omgetoverd, waar zoet en zout water elkaar ontmoeten. Er is anderhalve meter verschil bij eb en vloed", vertelt interim-directeur Esther Blom van natuurontwikkelingsorganisatie Ark Rewilding.

Kleurrijke oase in de grote stad

"Het eiland ziet er ieder uur anders uit en er zijn weinig plekken in Nederland waar dat zo is. In de stad is dat extra bijzonder." Juist de combinatie van zoet en zout water levert bijzondere natuur op, zegt ze.

"Wat bijzonder is aan de combinatie van zoet en zout water is dat plankton er niet tegen kan. Dat zorgt juist voor andere dieren en planten. Het is het natuurlijke proces van een delta. Het zijn stapstenen voor vogels en trekvissen zoals de steur, die hebben dit soort stukken nodig", zegt ze.

'Herstellen lukt'

Ze wijst op de terugkomst van verschillende flora en fauna. De bever is al terug en de spindotter, een bloem, ook terug, zegt Blom. Dat laat zien: "We hebben het behoorlijk verkloot, maar als we het willen herstellen dan lukt het wel."

Volgens haar kan het op veel meer plekken in de Rijn-Maasdelta. Dat gaat ook gebeuren, want er zijn nog tien dergelijke projecten waar natuurorganisatie Ark Rewilding aan werkt. Dat doet de organisatie voor een deel samen met de gemeente Rotterdam.

Bekijk hier de volledige reportage over de stand van de Rijn

Projecten een zegen voor vissen

Visecoloog Twan Stoffers haalt ondertussen zijn visnet op, De vangst valt hem niet tegen. Onder meer een roofblei, jonge baarzen en een snoekbaars blijken rond te zwemmen in de geul van de Waal.

Alle projecten langs de loop van de Rijn kunnen ook voor de vissen goed zijn. Maar de bedreigingen voor de vissen zijn divers en voorkomen een snel herstel van de visstand. "De Rijn is de meest bevaren rivier. Dat zit het herstel van de visstand in de weg. De vraag is of je dat kunt verbeteren."

'Ecologie is ondergeschoven kindje'

Ook vormen de periodes van droogte een gevaar voor de vissen. Het aantal droogteperiodes neemt toe. "In 2018 droogden de uiterwaarden uit en de vissen moesten noodgedwongen te vroeg de rivier op of ze raakt gevangen in de nevengeul. Dat kan desastreus effect op de visstand hebben."

"De instroomgeul kan je wel dieper aanleggen, maar dat heeft weer consequenties voor het water dat onttrokken wordt aan de rivier", zegt hij. "Dat is dan weer lastig voor de scheepvaart." En of we daar aan willen tornen? "De ecologie is altijd een ondergeschoven kindje."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Kans op een asteroïde inslag op aarde wordt steeds groter, maar volgens deze ruimtespecialist hoeven we niet bang te zijn

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant