Als het aan de Europese Commissie ligt, moeten slachtoffers veel meer rechten krijgen tijdens rechtszaken. Het is ook een langgekoesterde wens van veel slachtoffers. Maar, zegt strafrechtadvocaat Jan Vlug, daar zitten nog wat haken en ogen aan.

De twee belangrijkste punten van het voorstel van de Europese Commissie zijn dat daders in de rechtszaal aanwezig moeten zijn als het slachtoffer gebruikmaakt van het spreekrecht en dat slachtoffers zelf kunnen beslissen of ze in hoger beroep willen. Daarvoor zijn ze nu nog afhankelijk van het Openbaar Ministerie.

'Ondoordacht'

"Ik vind het buitengewoon ondoordacht", reageert strafrechtadvocaat Jan Vlug op de plannen. "De positie van het slachtoffer was jarenlang ondergeschikt. Daar is verandering in gekomen en dat is goed", benadrukt hij, "maar nu dreigt het wel door te slaan naar de andere kant."

Volgens hem komt dat door invloed van 'allerlei belangengroepen', maar ook 'door het onderbuikgevoel dat heerst in de samenleving'. "De samenleving roept steeds om hardere straffen, terwijl ze vaak niet weten wat de gevolgen zijn van die wet- en regelgeving."

Geen tijd en geen capaciteit

Waarom vindt Vlug de voorgestelde verruimingen zo'n slecht idee? Over het plan om slachtoffers zelf te laten beslissen of ze in hoger beroep willen, zegt hij: "Als je dat doet, kun je ervan uitgaan dat daar gebruik van wordt gemaakt en dat het aantal appèls enorm zal stijgen. Daar is geen tijd en geen capaciteit voor."

Daarnaast is het volgens de strafrechtadvocaat ook onverstandig om slachtoffers met die beslissing te belasten. "Die zitten heel emotioneel in dat proces en kunnen vaak niet op nuchtere wijze die beslissing nemen", legt hij uit.

'Onterecht en oneerlijk'

In Nederland is er al een aantal jaar spreekrecht voor slachtoffers, maar om verdachten te dwingen daarbij aanwezig te zijn, vindt Vlug discutabel. "Dat is een stuk wetgeving waar je niks mee kan. Wat als iemand niet wil? Moet je hem dan vastbinden en meeslepen?"

Hij benadrukt ook dat in het Nederlandse rechtssysteem er vaak nog geen vonnis is als een slachtoffer spreekrecht mag gebruiken. "In Amerika is dat wel zo. Maar hier bestaat dus de kans dat het slachtoffer staat te oreren tegen iemand die wordt vrijgesproken, of het echt niet gedaan heeft. Dat voelt vaak onterecht en eerlijk."

In praktijk ellende

Om al die redenen denkt Vlug ook niet dat het voorstel van de Europese Commissie het gaat halen. "Het zal blijken onbetaalbaar te zijn. Daarnaast zal het systeem nog verder verstoppen, dus ik denk echt niet dat het gebeurt. Het lijkt me echt een buitengewoon slecht plan."

"Op papier klinkt het allemaal leuk, maar in de praktijk leidt het alleen maar tot ellende", waarschuwt hij tot slot.

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".