ProRail wil zo snel mogelijk alle gevaarlijke overwegen aanpakken: 'De beste overweg is geen overweg'

"Elk ongeval op een overweg laat zien dat de aanpak van overwegen essentieel is." Dat zegt Ans Rietstra, Directeur Operatie van ProRail in een reactie op het manifest van FNV Spoor om de onbewaakte spoorwegovergangen veel sneller aan te pakken.

"Het gaat mij nooit snel genoeg", zegt Rietstra. "De beste overweg is geen overweg. Wij willen dan ook zo snel mogelijk al die overwegen aanpakken."

Aanpak is complex

Nadat vorig weekend in Friesland twee vakantiegangers op een onbeveiligde overweg gegrepen werden door een trein en het niet overleefden, kwam FNV Spoor opnieuw in actie. Het spoor moet veiliger worden, vinden zij, en snel.

Maar de aanpak van die overwegen is juridisch en technisch heel complex, legt Rietstra uit. Met name voor Niet Actief Beveiligde Overwegen, ofwel NABO's; overwegen die niet beschikken over spoorbomen, bellen of lichtsignalen. Als zo'n NABO bijvoorbeeld de enige toegang is tot een boerderij of een stuk land, kan deze niet zomaar worden afgesloten.

Urgentie ontbreekt

Dus voordat je een alternatief voor de overgang hebt gevonden, moet je soms met wel tien grondeigenaren praten voordat je tot een oplossing komt, vertelt ze. "We hebben geen juridische stok achter de deur om zo'n oplossing te forceren, we moeten er altijd minnelijk uit zien te komen."

Want wat de reactie vanuit die landeigenaren is? 'Het gaat hier altijd goed', of 'ik heb nog nooit een ongeval meegemaakt'. Ook zijn er belangenorganisaties die recreatieve routes open willen houden, legt Rietstra uit. "Dan ontbreekt de urgentie om aan te passen of concessies te doen."

Dagelijks bijna-ongelukken op overwegen

Maar dat die urgentie er is, blijkt wel uit hoe vaak (bijna)-ongelukken gebeuren op NABO's. In het manifest dat FNV Spoor vandaag presenteerde staat dat hier dagelijks bijna-ongelukken plaatsvinden. Om deze reden liggen al 25 jaar rapporten van onder andere de Onderzoeksraad voor de Veiligheid dat de overgangen opgeheven of beveiligd moeten worden, zo schrijft FNV Spoor.

Hoewel er al wat is veranderd, moet er nog genoeg gebeuren. Van de in totaal 180 die binnen het zogeheten NABO-programma beveiliging nodig hebben, zijn er volgens ProRail inmiddels 75 onder handen genomen; nog 105 overwegen moeten worden aangepakt. Daarnaast zijn er ook nog ongeveer 150 particuliere overwegen die beveiliging nodig hebben.

Geld speelt een kwestie

Naast dat het moeilijk is om iedereen op één lijn te krijgen, is geld ook een kwestie, zegt Rietstra. "Er is al circa 194 miljoen in het NABO-programma en 220 miljoen in het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen-programma geïnvesteerd."

De snelste oplossing is om een NABO per direct te sluiten en een alternatieve weg aan te leggen. "Afhankelijk van of hier grond voor onteigend of gekocht moet worden, varieert de duur hiervan tussen de 3 maanden en 2,5 jaar."

Duur van aanpassingen

Maar als er aan het spoor gesleuteld moet worden, duurt het langer. "Het spoor in Nederland is ontzettend veilig, maar om dit zo te houden zijn er strakke werkwijzen voordat je aan het spoor gaat sleutelen", vertelt Rietstra.

De andere opties bestaan uit het aanleggen van een tunnel of het beveiligen van de overweg. De eerste optie duurt zo'n 1 tot 2 jaar waarbij er veel voorbereidingstijd zit in het bouwklaar maken van de natuuromgeving. ProRail geeft hier dan toch de voorkeur aan, omdat het beveiligen van een overweg technisch erg complex is.

'NABO's moeten weg'

"Een beveiligde overweg moet altijd werken. Juist daarom is het zo strak geprotocolleerd", legt Rietstra uit. Het is de meest complexe oplossing. Dit heeft daarom niet onze voorkeur, omdat op een overweg nog altijd meer ongelukken gebeuren dan bij een tunnel."

Hoe dan ook, de NABO's moeten weg, vindt ze. "Wij waarderen dan ook de inzet van FNV om die met ons zo snel mogelijk van het Nederlandse spoor af te halen." Een van hun voorstellen is om een rechter in te kunnen schakelen wanneer een grondeigenaar niet mee wil werken. Een goed punt, vindt Rietstra. "Deze juridische stok achter de deur juichen wij toe."