"Elk ongeval op een overweg laat zien dat de aanpak van overwegen essentieel is." Dat zegt Ans Rietstra, Directeur Operatie van ProRail in een reactie op het manifest van FNV Spoor om de onbewaakte spoorwegovergangen veel sneller aan te pakken.

"Het gaat mij nooit snel genoeg", zegt Rietstra. "De beste overweg is geen overweg. Wij willen dan ook zo snel mogelijk al die overwegen aanpakken."

Aanpak is complex

Nadat vorig weekend in Friesland twee vakantiegangers op een onbeveiligde overweg gegrepen werden door een trein en het niet overleefden, kwam FNV Spoor opnieuw in actie. Het spoor moet veiliger worden, vinden zij, en snel.

Maar de aanpak van die overwegen is juridisch en technisch heel complex, legt Rietstra uit. Met name voor Niet Actief Beveiligde Overwegen, ofwel NABO's; overwegen die niet beschikken over spoorbomen, bellen of lichtsignalen. Als zo'n NABO bijvoorbeeld de enige toegang is tot een boerderij of een stuk land, kan deze niet zomaar worden afgesloten.

Urgentie ontbreekt

Dus voordat je een alternatief voor de overgang hebt gevonden, moet je soms met wel tien grondeigenaren praten voordat je tot een oplossing komt, vertelt ze. "We hebben geen juridische stok achter de deur om zo'n oplossing te forceren, we moeten er altijd minnelijk uit zien te komen."

Want wat de reactie vanuit die landeigenaren is? 'Het gaat hier altijd goed', of 'ik heb nog nooit een ongeval meegemaakt'. Ook zijn er belangenorganisaties die recreatieve routes open willen houden, legt Rietstra uit. "Dan ontbreekt de urgentie om aan te passen of concessies te doen."

Dagelijks bijna-ongelukken op overwegen

Maar dat die urgentie er is, blijkt wel uit hoe vaak (bijna)-ongelukken gebeuren op NABO's. In het manifest dat FNV Spoor vandaag presenteerde staat dat hier dagelijks bijna-ongelukken plaatsvinden. Om deze reden liggen al 25 jaar rapporten van onder andere de Onderzoeksraad voor de Veiligheid dat de overgangen opgeheven of beveiligd moeten worden, zo schrijft FNV Spoor.

Hoewel er al wat is veranderd, moet er nog genoeg gebeuren. Van de in totaal 180 die binnen het zogeheten NABO-programma beveiliging nodig hebben, zijn er volgens ProRail inmiddels 75 onder handen genomen; nog 105 overwegen moeten worden aangepakt. Daarnaast zijn er ook nog ongeveer 150 particuliere overwegen die beveiliging nodig hebben.

Geld speelt een kwestie

Naast dat het moeilijk is om iedereen op één lijn te krijgen, is geld ook een kwestie, zegt Rietstra. "Er is al circa 194 miljoen in het NABO-programma en 220 miljoen in het Landelijk Verbeterprogramma Overwegen-programma geïnvesteerd."

De snelste oplossing is om een NABO per direct te sluiten en een alternatieve weg aan te leggen. "Afhankelijk van of hier grond voor onteigend of gekocht moet worden, varieert de duur hiervan tussen de 3 maanden en 2,5 jaar."

Duur van aanpassingen

Maar als er aan het spoor gesleuteld moet worden, duurt het langer. "Het spoor in Nederland is ontzettend veilig, maar om dit zo te houden zijn er strakke werkwijzen voordat je aan het spoor gaat sleutelen", vertelt Rietstra.

De andere opties bestaan uit het aanleggen van een tunnel of het beveiligen van de overweg. De eerste optie duurt zo'n 1 tot 2 jaar waarbij er veel voorbereidingstijd zit in het bouwklaar maken van de natuuromgeving. ProRail geeft hier dan toch de voorkeur aan, omdat het beveiligen van een overweg technisch erg complex is.

'NABO's moeten weg'

"Een beveiligde overweg moet altijd werken. Juist daarom is het zo strak geprotocolleerd", legt Rietstra uit. Het is de meest complexe oplossing. Dit heeft daarom niet onze voorkeur, omdat op een overweg nog altijd meer ongelukken gebeuren dan bij een tunnel."

Hoe dan ook, de NABO's moeten weg, vindt ze. "Wij waarderen dan ook de inzet van FNV om die met ons zo snel mogelijk van het Nederlandse spoor af te halen." Een van hun voorstellen is om een rechter in te kunnen schakelen wanneer een grondeigenaar niet mee wil werken. Een goed punt, vindt Rietstra. "Deze juridische stok achter de deur juichen wij toe."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."