Er is onvoldoende geld om alle ambities van het kabinet voor het Nederlandse spoor uit te voeren. Er is één miljard extra nodig, zegt ProRail. Anders gaat de voorkeur uit naar het opknappen van bestaand spoor in plaats van het aanleggen van nieuwe lijnen.

In Noord-Nederland komt die boodschap hard aan. Daar wordt al jaren gestreden voor de komst van de Lelylijn, een treinverbinding van Groningen naar Lelystad. De vlag ging uit toen het kabinet de Lelylijn opnam in het coalitieakkoord.

Prioriteit bij opknappen

Dat ProRail in eerste instantie de prioriteit legt bij het opknappen van het bestaande spoor, daar schrikt gedeputeerde Avine Fokkens van de provincie Friesland van. "Ik werd er niet echt vrolijk van toen ik het las. Dat heeft er met name mee te maken dat wij als noorden zeggen dat we graag goed ontsloten willen zijn."

Één miljard euro extra per jaar

Maar spoorbeheerder ProRail ziet de bui al hangen, schrijft de organisatie vandaag in een brief aan het kabinet. Het kabinet wil dat de trein nieuwe woonwijken gaat ontsluiten, een alternatief wordt voor het vliegtuig en dat treinen zorgen voor duurzamer goederenvervoer.

Daarnaast moet nieuw spoor Groningen dichter bij de rest van het land te brengen. Om al die ambities uit te kunnen voeren, is één miljard euro extra per jaar nodig, zegt Prorail.

Sporen zijn verouderd

Want teveel sporen zijn verouderd en alleen onderhoud is niet meer afdoende. Er moet gemoderniseerd worden om de ambities van dit kabinet uit te kunnen voeren, zegt de directeur van Prorail, John Voppen.

"We hebben spoordijken, die liggen onder het spoor. Die liggen daar al 130 jaar en dat was altijd genoeg. Maar nu er meer en zwaardere treinen gaan rijden. Moet je echt wat doen aan de stabiliteit van het spoor."

Upgraden heeft het meeste effect

Investeren in bestaand spoor levert volgens ProRail meer op dan nieuwe lijnen aanleggen. "Er zit nog zoveel potentieel in het bestaande spoor. Als we daar moderniseren dan kunnen we daar nog veel meer treinen op laten rijden. Dat is de beste manier. Want nieuw spoor kost heel veel geld."

"Dus als we ons bestaande spoor kunnen upgraden, is dat de effectiefste manier om al die reizigers en goederen te vervoeren."

'Ontzettend verbaasd'

Wim van Weegen is oprichter van de Initiatiefgroep Lelylijn. Hij stoort zich aan de open brief die ProRail vandaag aan het kabinet schreef. "We waren ontzettend verbaasd dat uitgerekend ProRail terugkrabbelt als het gaat om de Lelylijn", vertelt Van Weegen.

"Moderniseren van het spoornet is nodig", vervolgt hij. "Er zijn tal van knelpunten. Maar nieuwe spoorlijnen zijn ook nodig als het gaat om landsdelen verbinden. Dat kun je alleen doen met een nieuwe verbinding. Dat scheelt een uur reistijd."

Leefbaarheid op peil houden

De nieuw te ontwikkelen lijn moet de noordelijke provincies ontsluiten en daarmee tegelijkertijd ruimte bieden voor meer woningbouw.

"Wij reizen al 160 jaar via Zwolle naar de Randstad", zegt gedeputeerde Fokkens van de provincie Friesland. "Dat was logisch toen de Zuiderzee er nog lag. Maar dat is nu allang niet logisch meer. Wij in het noorden hebben een goede aansluiting nodig om de leefbaarheid op peil te houden. Het kan niet zo zijn dat je vanuit Rotterdam sneller in Parijs bent dan in Leeuwarden."

Vandaag begint Eid al-Fitr, oftwel het Suikerfeest. En dat betekent voor veel mensen: samen zijn én samen eten. De Brabantse Kadir Ahmed probeert daar een rol in te spelen met zijn Kadir's snacks. "Happy halal voor iedereen."

Denk je aan Brabant, dan denk je aan worstenbroodjes, weet ook de van oorsprong Somalische Kadir Ahmed, die in Den Bosch opgroeide. Vroeger kwam hij ze vaak genoeg tegen op kinderfeestjes, als traktaties op school of tijdens een dagje weg. Maar als moslim 'hapte hij dan mis' zoals hij het zelf omschrijft.

'Ik wilde ook'

"Tijdens de kerstbrunch en -diner op school zag ik mijn vriendjes worstenbroodjes eten. Ik had zoiets van: ja, maar dit wil ik ook", vertelt Kadir. "Het zorgde er ook voor dat ik het gevoel had dat ik erbuiten viel, dat ik niet mee kon doen." Als moslim moet je halal eten. Varkensvlees, dat in worstenbroodjes zit, is dat niet.

"Al moslim krijg je van jongs af aan mee dat je halal eet, al snap je als kind misschien niet helemaal waarom", legt Kadir uit. Zijn Nederlandse vriendjes en vriendinnetjes hadden er begrip voor als hij niet alles mee kon eten. "Maar toch had ik vaak het gevoel: waarom jullie wel en ik niet? Waarom is dit er nog niet voor mij?"

Vraag om halal saucijzenbroodjes

Eten verbindt, vindt Kadir, en dan is het ook fijn om alles samen te kunnen eten. Maar pas jaren later kwam hij op het idee om niet-halal producten, zoals worstenbroodjes, voor iedereen beschikbaar te maken.

"Ik werkte bij de klantenservice van Bakkersland (een industrieel bakkersbedrijf, red.) en kreeg de vraag of we halal saucijzenbroodjes hadden. Toen ik daarmee naar mijn baas ging, zei hij: 'Kadir, richt je op brood, we doen niet aan halal.' Maar het gevoel dat ik als kind had, dat gemis, dat bleef aan me knagen."

'Brabants worstenbroodje evenaren'

Zo ontstond het idee om aan de slag te gaan met een halal worstenbroodje. Maar dat ging niet zonder slag of stoot: Kadir was een jaar bezig met het zoeken naar de goede samenstelling voor het deeg en de juiste kruidenmix voor in het gehakt. En werken met rundvlees, wat Kadir gebruikt, gaat anders dan met varkensvlees. "Dat laatste kan een stuk meer aan."

Vergelijkingsmateriaal op het gebied van smaak had hij zelf niet, want een traditioneel worstenbroodje - meestal gemaakt met varkensgehakt, en anders niet halal geslacht vlees - had hij natuurlijk nog nooit geproefd. Dus om de juiste smaak te creëren, kreeg hij hulp van anderen. "Het is echt een specifieke smaak, het was onze uitdaging om het Brabantse worstenbroodje te evenaren."

Hulp van moeder

Met het vinden van de juiste kruidenmix heeft, naast kruidenbedrijf Verstegen, vooral Kadirs moeder geholpen. "Die weet alles van smaken en proeven", vertelt Kadir.

Dat terwijl ze in eerste instantie niet enthousiast was over het idee. "Ze had zoiets van: 'Maak gewoon je studie af en hou op met dat worstenbrood.' Ze begreep niet zo goed wat ik aan het doen was." Maar uiteindelijk ging ook zij erin mee. "Ze zei: 'Je bent zo eigenwijs, ik ga toch maar helpen", zegt Kadir lachend.

Bron: Mark Bolk

1/2Kadir deelt zijn worstenbroodje uit

Groot verschil

Al lijkt het kunnen eten van een worsten- of frikandelbroodje misschien klein, volgens Kadir kan het een groot verschil maken.

"Het doet mensen enorm veel dat ze het nu ook kunnen eten", merkt Kadir. "Je zorgt met een klein product dat mensen eindelijk kunnen mee-eten, dat ze denken: het is er nu eindelijk ook voor ons."

Steeds meer halal

En dat is belangrijk, want er zijn steeds meer mensen in Nederland die halal eten. In 2023 was 6 procent van de Nederlandse bevolking moslim.

Dat is ook terug te zien in de supermarkten. Er zijn steeds vaker halal-vakken en volgens cijfers van onderzoeksbureau Circana is de omzet van halal-producten in 2024 in 3 jaar tijd verdubbeld: van 23,2 miljoen euro in 2021 naar 53,4 miljoen in 2024. Daarbij zijn het niet alleen moslims, maar ook niet-Islamitische mensen die halal kopen, bijvoorbeeld als ze stoppen met het eten van varkensvlees.

'Zowel Fatima als Dirk-Jan'

Dat ziet Kadir ook weer terug in zijn klanten. "Het is niet alleen een Fatima of Kadir die het koopt, maar ook een Dirk-Jan of een Fleur. Iedereen heeft tegenwoordig wel een schoondochter of -zoon, vriend, buurman of -vrouw die halal eet, en iedereen wil ook voor hen iets op tafel kunnen zetten. Daardoor verkopen we niet alleen veel met Suikerfeest of tijdens de ramadan, maar ook met kerst of Pasen." Vorig jaar verkocht Kadir in totaal 1,7 miljoen snacks.

"Er komen steeds meer mensen uit verschillende landen naar Nederland, en daardoor zie je steeds meer verschillend eten, en meer mensen die halal eten. Tegelijkertijd is er in Nederland nog veel onwetendheid over halal." Al ziet Kadir dat wel langzaam veranderen. "We zijn er nog niet helemaal, maar langzaam gaan we vooruit. In Deurne, waar onze bakkerij laatst geopend is, wisten ze eerst niet eens wat halal was. En nu zijn ze hartstikke positief."

Geen niche

"Het wordt nog vaak gezien als een niche", gaat Kadir verder. "Als een hype die weer voorbij gaat. Maar het is juist iets wat de komende jaren alleen nog maar blijft groeien. En hoe fijn is het dan dat we kunnen helpen om het voor mensen beschikbaar te maken?"

"Het gaat erom dat iedereen mee kan eten, want iedereen kan het eten, ook als je niet alleen halal eet. Vandaar dat mijn slogan ook is: eten dat je deelt is twee keer zo lekker."

'Eten waar je blij van wordt'

Waar het begon met puur Brabantse worstenbroodje, heeft Kadir nu ook saucijzen- en frikandelbroodjes en bapao in de supermarkten liggen. En er komt nog meer aan. Maar wat precies blijft nog even geheim, laat Kadir weten.

"Onze missie is om mensen en culturen samen te brengen met eten waar je blij van wordt. Als ik daaraan bij kan dragen met mijn eten, vind ik dat mooi", sluit Kadir af.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."