Het spookt nog dagelijks door hun hoofd. De slachting, die ze voor hun ogen zagen gebeuren, zullen ze nooit meer vergeten. Bjørn en Adrian waren allebei op Utøya toen Anders Breivik daar op 22 juli een bloedbad aanrichtte. Hoe kijken zij terug op wat is gebeurd? Hoe hebben ze hun leven weer opgepakt? Zijn ze nog politiek actief? EenVandaag gaat terug naar Utøya, om terug te blikken en vooruit te kijken.

Bjørn Ihler beschermde op het eiland twee jongetjes van 11 jaar, die net hun vader vermoord zagen worden door Breivik. Samen met hen vluchtte hij voor Breivik, die hen achterna kwam door het kleine bos op het eiland. Af en toe legde hij zijn hand voor hun mond, de jongetjes waren zo bang maar hij wilde niet dat ze gingen schreeuwen of dat hun huilen hoorbaar zou zijn. Eenmaal gered liet Bjørn de beide jongetje naar de overkant kijken, naar de andere kant van het meer, zodat de jongetjes de lichamen op de oever niet zouden zien.

Adrian Pracon was ook op Utøya en wilde inkopen doen in het kleine winkeltje op het eiland. Hij hoorde schoten en zag een man kinderen één voor één neerschieten. Pracon stuurde een Twitter-bericht de wereld in en sprong in het water maar moest snel weer terugkeren omdat zijn kleren te zwaar werden. Op de kant hield hij zich dood, terwijl Breivik zich op twee meter afstand van hem bevond en anderen doodschoot. Een kogel raakte zijn schouder, dat was zijn enige fysieke verwonding.

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."