Op veel lijstjes van meest vervuilde steden in Europa staan steden in Polen. Dat beweerde de fractievoorzitter van D66, Rob Jetten in het televisieprogramma Buitenhof. Volgens verschillende experts ligt deze uitspraak genuanceerder dan Jetten stelde.

Europese landen hebben de verplichting om de kwaliteit van de lucht op de aanwezigheid van drie stoffen te meten; fijnstof, stikstofdioxide en ozon. Met name fijnstof wordt gezien als schadelijk voor de gezondheid. Het European Environment Agency in Kopenhagen verzamelt de gegevens uit de verschillende landen en publiceert deze op reguliere basis.

Vergelijken is lastig

Naast de verplichte meting van deze drie stoffen, doen verschillende Europese landen incidenteel of structureel hun eigen onderzoek naar andere stoffen, zoals ultra-fijnstof of CO2. Deze onderzoeken zijn te gefragmenteerd en niet geharmoniseerd. Daardoor is het maken van onderlinge vergelijkingen lastig.

Volgens de Wageningse hoogleraar Maarten Krol behoren Poolse steden niet tot de meest vervuilde steden van Europa als gekeken wordt naar ozon. Ozon ontstaat door een chemische reactie van stoffen die door warmte en zon, zich verbinden tot ozon. Deze weercondities zijn vaker aanwezig in warme en zonnige landen en steden, zoals die rond de Middellandse Zee te vinden zijn. In Noord-Oost Europa komt dergelijk weertype minder voor. Daarnaast wordt de aanpak van ozonvorming redelijk succesvol aangepakt, zegt Hoogleraar Duurzame Chemie Gadi Rothenberg van de Universiteit van Amsterdam in Een Vandaag.

Stikstofdioxide

Voor stikstofdioxide ligt dit anders. Die chemische stof komt voornamelijk vrij bij het verbranden van brandstof in de transportsector. Volgens Anneke Knol, van Milieudefensie, komt die vorm van vervuiling vooral voor in West-Europa. De belangenclub deed onlangs onderzoek naar de uitstoot van stikstofdioxide in de Randstad.

Volgens de campagneleider luchtkwaliteit van Milieudefensie heeft deze vervuiling te maken met de vele auto's en andere transportmiddelen in en om West-Europese steden. "Polen heeft er wel last van maar doet het toch bovengemiddeld goed als het gaat om de uitstoot van stikstofdioxide", aldus Knol.

Fijnstof

De derde en meest schadelijke stof waarop Europese lidstaten hun luchtkwaliteit moeten meten is fijnstof. Deze stof is schadelijk voor de longen en luchtwegen. Op latere leeftijd kan het leiden tot hartproblemen. Volgens de experts scoren Poolse steden slecht op deze stof. Fijnstof komt vrij bij de mijnbouw, de productie en het verbranden van fossiele brandstoffen zoals kolen. Volgens verschillende internationale onderzoeken staan er op deze lijst meerdere Poolse steden.

Naast de verplichte meting heeft hoogleraar Rothenberg onlangs onderzoek gedaan naar schadelijke stoffen die niet verplicht gemeten worden. Uit zijn onderzoek blijkt dat veel Poolse steden het niet goed doen. Hij durft dan ook te stellen dat op basis van fijnstof en enkele andere stoffen, de Poolse steden tot de meest vervuilde steden van Europa behoren.

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.