Pluimveesector moet drastisch veranderen om vogelgriep in Nederland te stoppen, zegt hoogleraar virologie

Niet minder pluimvee, maar minder pluimveebedrijven bij elkaar en niet in de buurt van natuurgebieden. Daarvoor pleit hoogleraar virologie Wim van der Poel nu de vogelgriep de Nederlandse pluimveehouderij al een jaar lang in de greep houdt.

"Nederland is een dichtbevolkt land met veel gehouden dieren, die combinatie maakt dat er een continue dreiging is dat er een ziekteverwekker overspringt van dieren naar mensen." Dat zegt hoogleraar virologie aan de Wageningen Universiteit, Wim van der Poel.

Onhoudbare situatie

De vogelgriep is volgens hem een onhoudbare situatie: "We zullen er iets aan moeten doen." Van der Poel doet al ruim 20 jaar onderzoek naar 'emerging and zoonotic viruses', oftewel bedreigende virusziekten. Niet alleen in Nederland, maar ook in Europees verband zet hij zich in om te voorkomen dat dierziekten uiteindelijk uitgroeien tot een wereldwijde pandemie.

Hij pleit voor een zogenoemde 'one health-aanpak'. Dat betekent dat professionals uit de wereld van de volksgezondheid en de diergezondheid het probleem samen aanpakken.

Samenleving moet veranderen

"Het vaccineren van dieren gaat het probleem van de vogelgriep niet zomaar ineens oplossen. Het zal wel helpen om het gehouden pluimvee te beschermen, maar de circulatie bij wilde vogels ben je niet zomaar kwijt. Als we hier echt iets aan willen doen, dan moeten we de samenleving veranderen", zegt Van der Poel.

Dat betekent volgens de hoogleraar dat bedrijven minder dichtbij elkaar komen te staan, zodat het virus minder makkelijk van het ene naar het andere bedrijf kan gaan. Maar ook bij het vestigen van nieuwe pluimveebedrijven en het inrichten van natuurgebieden moet goed worden nagedacht. "Gaat dat op het gebied van zoönose risico's geven: ja of nee? Dat is in het verleden veel te weinig gebeurd. Als we daar niet mee beginnen hebben we straks naast vogelgriep ook met iets anders te maken."

Meer oog voor klimaatverandering

Van alle nieuwe infectieziektes bij mensen heeft 70 procent een dierlijke oorsprong. Volgens viroloog Van der Poel neemt het aantal zoönosen de afgelopen jaren toe, COVID-19 is bijvoorbeeld ook een zoönose. Die toename heeft alles te maken met de groeiende wereldbevolking, zegt hij: "En daar kun je niet zo makkelijk iets aan doen."

Maar, zegt hij, we kunnen over een aantal dingen wel beter nadenken, zoals over preventie: "Meer oog hebben voor problemen, zoals klimaatverandering en het verlies van biodiversiteit. Deze factoren spelen ook een rol bij het ontstaan van zoönosen."

'We lopen tegen de grenzen aan'

In het geval van vogelgriep is het de verandering van de routes die trekvogels nemen omdat er minder natuur is. "We zien enorme veranderingen in de gebieden waar trekvogels zich bewegen en waar die overwinteren." Daardoor komen de wilde vogels in contact met trekvogels die ze eerder nooit tegenkwamen. "Dat betekent dat je ander soort uitbraken krijgt, zoals afgelopen zomer bij de grote stern op Texel en in Zeeland. Daar zijn broedgebieden volledig van de kaart geveegd door de vogelgriep."

Komen we hier ooit nog uit? "We zullen ons als Nederland moeten afvragen: moeten we dit allemaal wel willen in dit kleine land? We willen meer mensen huisvesten en dierlijke productie op hoog niveau houden. Je ziet nu dat dat tegen grenzen aanloopt."