Een plofkraak in de Utrechtse wijk Oog en Al leverde gisteren enorme schade op. De volledige gevel van het gebouw waar een geldautomaat in zat, werd weggeblazen. Maar is zo'n kraak al die moeite wel waard?

De kraak in Utrecht staat niet alleen. In Amsterdam was het de afgelopen weken al twaalf keer raak. Reden voor de dj's van de ochtendshow op Radio 538 om het onderwerp te bespreken. "Die plofkraken leveren zelden wat op, toch? Ze gaan er nooit met een grote buit vandoor", zo zei dj Frank Dane.

Rode lap op een stier

Klopt die uitspraak? Want hoeveel wordt er gemiddeld bij een plofkraak buitgemaakt? Jelle Wijkstra van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) zegt niets over die cijfers te kunnen vertellen. "Doen we dat wel, dan werkt dat als een rode lap op een stier. Alles wat je zegt kan mensen op ideeën brengen. Georganiseerde professionelen hoef je niets te vertellen, maar wat je niet wil is dat allerlei copy cats ook eens zo'n kraak willen proberen."

Toch zijn er buiten de banken om wel wat cijfers bekend. Sander van Mersbergen van het Algemeen Dagblad deed recentelijk onderzoek naar 37 rechtbankverslagen van plofkraken. Daarin staan wel bedragen genoemd. "De opbrengst is gemiddeld ruim een ton. Dat is, contant in je handen, natuurlijk enorm veel geld." De opbrengst varieert van zo'n 10 of 20 duizend euro, tot in sommige gevallen een buit van 2 ton.

Maar één keer succes

Bij die cijfers moet wel een kanttekening worden geplaatst. De kraak moet natuurlijk wel succesvol zijn om buit te kunnen bemachtigen. En dat succes boeken blijkt lastig. De Politie Amsterdam laat weten dat van de twaalf kraken in de stad van de afgelopen weken, er maar één is gelukt. "In alle andere gevallen dus niet", zegt Marijke Stor van de politie. "Maar de krakers zijn toch doorgegaan. Ze zijn blijkbaar nogal hardleers."

Jelle Wijkstra van de NVB bevestigt het beeld van de politie: 8 op de 10 plofkraken mislukt. Toch kan hij wel verklaren waarom criminelen de gok wagen. "Het is een soort loterij. De kans dat je niets wint is groot, maar als je maar vaak genoeg meespeelt, hoop je toch dat je de jackpot wint."

Jackpot

En die jackpot kan aanzienlijk zijn. Waar het gemiddelde dus een ton is, kan een echte klapper daar ver boven zitten. "De grootste opbrengst die ik vond komt uit Duitsland", zegt Sander van Mersbergen van het AD. "Daar hadden de krakers de dag van hun leven. Uit de pinautomaat haalden ze 428.350 euro."

Het klopt dus niet dat een plofkraak nooit iets oplevert, zoals dj Frank Dane beweerde. Maar dat een succesvolle kraak zeldzaam is, is wel een feit. Toch nemen criminelen graag de gok: als de kraak slaagt, is de buit namelijk vaak aanzienlijk.

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.

De stikstofaanpak van het oude kabinet is afgeschaft, maar nieuw, duidelijk beleid ontbreekt tot nu toe. Hoe nu verder? Dat vraagt onder meer branchevereniging Bouwend Nederland zich af. Minister Keijzer zet vooral in op juridische aanpassingen.

Een paar jaar geleden heeft dertiger Jan-Pieter van Laar het bouwbedrijf van zijn vader en oom overgenomen. "Het is echt een familiebedrijf, ondertussen al in de vierde generatie. We hebben 25 man in dienst en doen aan nieuwbouw, verbouwingen, renovaties, echt van alles. In 2031 hopen we het honderdjarige bestaan van het bedrijf te kunnen vieren."

'Iedereen staat in de wachtstand'

Maar de jonge ondernemer uit Wapenveld heeft zorgen. De impasse in de stikstofcrisis zorgt er volgens brancheorganisatie Bouwend Nederland voor dat zo'n 30 procent van alle nieuwbouwprojecten op de tocht komen te staan. En dat merkt ook Van Laar.

"Iedereen staat in de wachtstand. Hoe moeten we omgaan met de stikstofregels, wat kan nog wel, wat niet? De gemeente rondt geen bestemmingsplannen meer af, wij krijgen geen vergunningen meer. Ook niet voor projecten waarbij we totaal geen problemen hadden verwacht."

240.000 woningen kunnen niet gebouwd worden

Bouwend Nederland maakt zich al jaren zorgen over het gebrek aan daadkracht om de stikstofcrisis aan te pakken. "We hebben nu in kaart gebracht welke Natura 2000-gebieden er slecht aan toe zijn door stikstof. En deze informatie combineerden we met de concrete woningbouwplannen in Nederland", vertelt Jelmer Alberts, directeur belangenbehartiging van Bouwend Nederland.

"Dan zie je op die kaart hoe ontzettend veel van deze bouwprojecten te dicht bij stikstofgevoelige natuur liggen", gaat Alberts verder. "Doordat het stikstofprobleem niet wordt opgelost krijgen deze projecten geen vergunning. Tot 2030 gaat het om maar liefst 244.000 woningen die hierdoor niet gebouwd kunnen worden. Dat is echt heel erg schrikken. We wisten al dat de impact van stikstof op de woningbouw en infrastructuur groot was, maar niet dat het er zo dramatisch uitziet."

'Met geitenpaadjes niet meer op te lossen'

De brancheorganisatie wil dat het kabinet eindelijk met een doortastend plan komt. "We weten alles al, alle data zijn bekend, met geitenpaadjes valt dit niet meer op te lossen", zegt Alberts. "We stormen nu recht op een betonnen muur af."

"De stikstofuitstoot moet omlaag, de betrokken ministeries moeten nu met een plan komen", benadrukt de woordvoerder van Bouwend Nederland. "En elke sector moet zijn eigen 'fair share' pakken."

'Zitten met de gebakken peren'

"Iedereen is nu aan zet, ook de bouw", vindt ook bouwondernemer De Laar. "Maar onze sector heeft feitelijk heel weinig stikstofuitstoot, en toch zitten wij nu wel met de gebakken peren. Heel Nederland heeft hierdoor een probleem."

In Nederland is de landbouw, en dan met name de intensieve veehouderij, veruit de grootste bron van stikstofuitstoot, vooral in de vorm van ammoniak. Daarnaast dragen wegverkeer, scheepvaart, luchtvaart en de industrie bij aan de stikstofcrisis. En in beperkte mate draagt ook de bouw zelf bij aan het probleem.

'Kabinet moet eruit komen'

In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag opnieuw dat de Nederlandse overheid meer moet doen om schade aan de natuur door stikstof te voorkomen.

Bouwend Nederland snapt het vonnis: "De enige manier om echt uit deze crisis te komen is structurele uitstootvermindering", zegt Alberts. "Ik hoop echt dat dit kabinet eruit komt. Het moet gewoon opgelost worden."

'Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen'

"Met alleen de kleine projectjes halen we het niet", laat de bezorgde Van Laar weten. "We stoppen zo veel werk in de grotere plannen en projecten. Het wordt nu echt tijd dat we uit de wachtstand mogen komen en weer mogen bouwen."

Ondanks alle zorgen blijft Van Laar optimistisch: "Ik wil de 100 jaar met ons bedrijf halen. Bouwen is mij met de paplepel ingegoten, ik vind dit werk zo leuk. En ik kan ook helemaal niets anders."

Minister: 'Rekenkundige grens voor stikstofuitstoot aanpassen'

"We willen iets doen aan de juridische werkelijkheid die we met z'n allen hebben gemaakt", reageert minister Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op de nieuwe cijfers van Bouwend Nederland. "En er moeten maatregelen worden genomen om de stikstofuitstoot omlaag te brengen."

"Heel veel huizen kunnen er gelukkig wél gebouwd worden. En we willen de rekenkundige ondergrens aanpassen, dan kan weer meer."