Pleidooi voor politietuchtrecht steeds luider

Politiemensen die tijdens de uitoefening van hun werk letsel aanrichten of, erger nog, geweld gebruiken met fatale gevolgen: horen zij wel thuis in het strafrecht? De laatste tijd kwamen meerdere agenten voor de strafrechter voor politiegeweld, waardoor de roep om tuchtrecht steeds luider klinkt. Het zou beter zijn voor dienders in het beklaagdenbankje en ook slachtoffers krijgen er hun stem. 

Vandaag begint in de extra beveiligde rechtbank in Amsterdam de rechtszaak tegen de twee agenten die worden vervolgd voor betrokkenheid bij de dood van de Arubaan Mitch Henriquez. Henriquez, op vakantie in Nederland, bezocht in juni 2015 een Haags muziekfestival. Na afloop zou hij bij wijze van grap hebben geroepen dat hij een wapen bij zich had. 

Vijf agenten arresteerden Henriquez. Hij verzette zich, de agenten gebruikten pepperspray en namen hem vervolgens in de nekklem. Dat laatste is hem fataal geworden, zijn strottenhoofd bleek gebroken. Afgelopen najaar maakte het Openbaar Ministerie bekend daarom twee politieagenten te vervolgen. Hoewel het volgens het OM terecht is dat Henriquez werd gearresteerd, hadden ze op een andere manier moeten proberen hem onder controle te krijgen. 

De drie andere agenten worden niet vervolgd. De nabestaanden van Henriquez zijn een zogenaamde artikel 12 procedure gestart om alsnog vervolging af te dwingen. Betrokkenen kunnen dit met zo’n procedure proberen af te dwingen wanneer het Openbaar Ministerie in eerste instantie besluit te seponeren. Dit besluit moet in de zaak van Henriquez nog worden genomen. 

Schietende agent vaker voor rechter

De twee Haagse agenten DH01 en DH02 zijn zeker niet de eerste agenten die zich voor de rechter moeten verantwoorden voor het gebruik van geweld. De laatste tijd zijn verschillende zaken voor de strafrechter gekomen. Dit gebeurt vaker omdat nabestaanden en slachtoffers de weg naar de rechter hebben gevonden via een artikel 12 procedure, zegt advocaat Margrete van der Steeg die de zaken van politieschutters voor de strafrechter onderzocht. 

Vorige week sprak de strafrechter in Leeuwarden twee agenten vrij die tijdens een achtervolging hun wapen hadden getrokken. In december werd agent Ronald V. door het gerechtshof in Den Bosch ontslagen van rechtsvervolging. Hij schoot in 2013 een onschuldige bijrijder van een ramkraker neer. In december 2013 wordt de agent die de 17-jarige Rishi doodschoot op station Den Haag Holland Spoor ook ontslagen van rechtsvervolging. 

Wanneer de politie een wapen trekt, doet de de rijksrecherche altijd onderzoek. Dit gaat jaarlijks om zo'n 30 incidenten waar in ernstige gevallen het OM overgaat tot strafvervolging van de schutter. Uit het onderzoek van politie-advocaat Van der Steeg blijkt dat er 23 agenten zijn vervolgd tussen 2000 en 2015. Negen van hen zijn veroordeeld tot poging tot doodslag of zware mishandeling met voorbedachte rade, de anderen werden vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging. 

Pleidooi voor politietuchtrecht 

Van der Steeg pleit ervoor dat het handelen van een agent in eerste instantie wordt bekeken door een tuchtrechter, nu kan dit alleen nog maar bij de strafrechter als er sprake is van letsel. Het toepassen van tuchtrecht gebeurt al wel bij de politie, maar voornamelijk in privé-zaken. Wat haar betreft wordt dit tuchtrecht geprofessionaliseerd en transparanter gemaakt, waardoor er minder agenten voor een strafrechter hoeven te komen. 

In het tuchtrecht, meer dan in strafrecht, kan de gehele context van een situatie worden voorgelegd. Bij ernstige overtredingen kan het nog altijd worden voorgelegd aan de strafrechter. Politiebonden en agenten die EenVandaag ondervroeg in een enquête eerder dit jaar, ondersteunen dit pleidooi. Politiemensen in de enquête laten weten dat een dreigende strafzaak ervoor zorgt dat agenten terughoudend optreden:

“Zelf heb ik ondervonden dat wanneer je het vuurwapen gebruikt je een hele hoop gezeik hebt, alleen maar voor het doen van je werk. We moeten af van de normale rechters en een politie-achtige krijgsraad instellen. Een rechter die begrijpt in welke omstandigheden wij werken.”

“Als hedendaagse politie-agent kijk je wel uit om je bevoegdheden ten volle te benutten. Immers, sta je al gauw in het strafbankje omdat je nota bene gewoon je werk doet. Vaker stel je jezelf terughoudend op, met alle gevolg van dien."

“Wat mij zorgen baart is dat wij in enkele seconden een beslissingen moeten maken en als deze verkeerd is wij hier privé voor vervolgd worden. De trend is gezet.”

Positie van slachtoffer en nabestaanden politiegeweld

De enige manier om de legitimiteit en proportionaliteit van geweld te toetsen bij letsel is via de strafrechter. Voor slachtoffers en nabestaanden is dit vaak een lange weg. Niet zelden moet er om vervolging worden gevraagd bij het Openbaar Ministerie via een artikel 12 procedure. Officieel zijn slachtoffers en nabestaanden geen partij in een strafzaak. 

Dit geldt ook in het geval van Ali Ouaalit. De dertiger raakte in 2012 verlamd nadat hij door twee politiekogels werd geraakt nadat hij bij een alcoholcontrole aan de kant werd gemaand. Ouaalit had teveel gedronken en moest uitstappen, maar hij startte de motor van zijn auto om te parkeren. De agent dacht echter dat de man zijn collega omver wilde rijden en vuurde zijn wapen af. 

Ali liep vrijwel direct een dwarslaesie op. Het Openbaar Ministerie zegt dat er sprake is van ‘putatief noodweer’, de agent schoot omdat hij dacht dat zijn collega in gevaar was en vraagt om ontslag van rechtsvervolging. Zowel de rechtbank als het gerechtshof hebben agent Deddy S. veroordeeld tot een maand cel en een taakstraf van 240 uur. 

Deddy S. en zijn raadsman Geert-Jan Knoops zijn in cassatie gegaan tegen de uitspraak. Hij laat EenVandaag weten:

“Er is cassatieberoep tegen de uitspraak van het Gerechtshof in Den Haag aangetekend nu de verdediging het principieel oneens is met deze uitspraak. Dit beroep is van belang omdat ook het Openbaar Ministerie in eerste aanleg en hoger beroep heeft geconcludeerd dat Deddy correct heeft gehandeld.”

Vanavond in EenVandaag doet Ali Ouaalit zijn verhaal over de lange rechtsgang. Hoort politiegeweld namelijk wel bij de strafrechter thuis? We spreken er ook over met Jan Koomen die zijn zoon verloor aan een politiekogel tijdens een kampioenswedstrijd van het voetbalteam. Zijn zaak voert hem tot het Europese Hof. En we spreken advocate in politiezaken Margrete van der Steeg over het waarom van politietuchtrecht en hoe slachtoffers hier óók wat aan kunnen hebben.

In Radio EenVandaag is Jan Koomen ook te gast. Ook pleit advocaat Hans Anker voor een aparte rechtbank voor dit soort strafzaken. De zogeheten 'blauwe kamer'.