Pleegden Nederlandse militairen strafbare feiten in Uruzgan? 'Buitensporig geweld was schering en inslag'

Het OM gaat onderzoek doen naar mogelijke strafbare feiten, gepleegd door Nederlandse militairen in de Afghaanse provincie Uruzgan in 2007. Bij beschietingen van huizen door Nederlandse militairen in Uruzgan zijn mogelijk burgerdoden gevallen.

Oud-militair Servie Hölzken deed zijn verhaal aan Trouw. "Het was niet te rechtvaardigen wat wij die avond deden", zegt hij. "We hadden alleen dat walkietalkieverkeer. Er werd tijdens die hele actie geen schot op ons gelost en we zagen ook geen wapens." Höltzken is ervan overtuigd dat hij onschuldige burgers heeft gedood.

Structurele fouten

Inlichtingenofficier Nikko Norte diende twee jaar in Uruzgan. Hij kan zich voorstellen dat wat Hölzken zegt klopt. "Ik heb veel vergelijkbare incidenten meegemaakt waarbij veel geweld gebruikt werd dat niet gebruikt had moeten worden."

Volgens Norte werden er structureel fouten gemaakt bij het afluisteren van walkie-talkies. Dat was op dat moment volgens hem het gebruikelijke communicatiemiddel voor Afghanen omdat ze geen mobiele telefoons gebruiken "Wij luisterden dat af, ik ook, dan hoorde je wat daar gezegd werd. Dat waren meestal huis-, tuin- en keukenmededelingen. Of daar komen die Hollanders aan, dat was fijn voor ze om aan elkaar door te geven."

Tolken niet betrouwbaar

Een van de problemen die hij noemt is dat tolken niet betrouwbaar waren. Daar liep hij naar eigen zeggen regelmatig tegenaan. "Ik ben zelf belast geweest met het werven van tolken. Er waren tolken die helemaal geen Pashtoe spraken of geen Engels. Of ze wilden snel terug naar de basis." En dat levert situaties op waar het mis kan gaan.

"Walkietalkies werden daar gebruikt door zoveel mensen. Jongelui pikten dan de walkietalkie van hun ouders en jagen ons ermee op stang." Veel signalen waren dus ook meteen reden om met geweld in te grijpen, zag hij. "De kans dat de vertaling niet klopte was groot, dat was een levensgevaarlijke toestand die daar speelde."

'Buitensporig geweld was schering en inslag'

Hij sluit dan ook niet uit dat er vaker fouten zijn gemaakt. In zijn boek Onvoorspelbaar Verleden beschrijft hij wat hij zag in Uruzgan. "Wat hier is gebeurd, is absoluut verboden. En dat is eigenlijk niet alleen verboden volgens het oorlogsrecht. Dat zou verboden moeten zijn volgens iedere norm die je jezelf oplegt. Je doet dat niet." Hij begrijpt wel dat de militair deze actie heeft ondernomen. "Maar de hele cultuur was ernaar om dat te doen. Die cultuur had daar niet mogen zijn."

"Buitensporig geweld was schering en inslag. Ik heb sinds het uitkomen van mijn boek veel mails binnengekregen van mensen die verhalen hebben die veel lijken op dat van Höltzken. Die zitten in de knoop met zichzelf omdat ze dingen gedaan hebben waarvan ze achteraf niet meer geloven dat dat klopte."

Morele verwonding

Defensie wijst erop dat Höltzken getraumatiseerd is, en dat er geen rapport is gevonden dat zijn verhaal een-op-een beschrijft. Wel noemen ze het verhaal 'zeer ernstig' en gaan ze met de militair in gesprek. Norte hekelt de houding van Defensie. "Ik vind dit heel erg. Iedere veteraan met een PTSS-stoornis mag zijn verhaal doen, zolang het een stoer verhaal is. Deze knaap heeft een heel ander verhaal en nu ineens wordt PTSS gebruikt dat hij z'n mond moet houden. Deze jongen heeft geen PTSS, maar heeft last van morele verwonding. Dat is iets dat lijkt op PTSS, maar het niet is."

"Ik ben ervan overtuigd dat het klopt wat hij zegt. Ten eerste vertelt hij al zes maanden hetzelfde gedetailleerde verhaal en los daarvan is er ook een getuige die zijn verhaal heeft bevestigd." Het OM is een feitenonderzoek gestart dat door de Koninklijke Marechaussee geleid zal worden. "Ik vind het heel belangrijk dat dit nu gaat gebeuren."