In ruim anderhalf jaar registreerden plastisch chirurgen in het land zo'n 100 ernstige bijtincidenten met honden waarbij operatie nodig was. Slachtoffers waren vaak jonge kinderen. "De tijd van halfslachtige maatregelen is voorbij", zegt een van hen.
Als plastisch chirurg heeft hij er wekelijks mee te maken, zegt Nick Brinkman van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC). Veel, vindt hij. En hij ziet vaak 'hele ernstige letsels'. "Het lijken alleen cijfers, maar wij zien ze liggen."
100 ernstige incidenten in 1,5 jaar tijd
"Verminking waarbij echt weefselverlies optreedt, amputaties van vingers, handen, lippen", somt hij op. "Ook bij hele kleine kinderen en dat is heel indrukwekkend. Dat maakt ook dat wij hier werk van willen maken." Ernstiger gebeurt helaas ook. Deze week werd bekend dat een baby in Emmeloord een bijtincident niet heeft overleefd. In 2019 overleed baby Robin na te zijn aangevallen door een herder.
Voor het eerst hielden plastisch chirurgen van de NVPC het aantal bijtincidenten bij. Ruim anderhalf jaar, van oktober 2021 tot en met juli 2023, registreerden ze wie slachtoffer werden, waar het gebeurde, wat het letsel was en welke hond de aanstichter. Ze telden 100 ernstige incidenten waarbij operatie nodig was.
Jonge kinderen vaakst slachtoffer
Uit de cijfers blijkt dat in 60 procent van de gevallen er letsel was in het hoofd/hals-gebied, 30 procent hand/arm en 8 procent been/voet. De helft ontstond buitenshuis, de meeste slachtoffers waren vaak jong: 44 procent van de slachtoffers is jongers dan 8 jaar, jonger dan 6 jaar en 11 procent is baby.
Type honden die het meest in de registratie van de artsen voorkomt zijn pitbull-types, rottweilers, staffordshires, maar ook herders. "Ik vind elk incident er één te veel en een argument om hier regels voor op te zetten."
'Desastreuze letsels'
Honden die vaak genoemd zijn, worden ook wel hoogrisicohonden genoemd. "Elke hond kan bijten", zegt de arts. "De hoogrisicohond veroorzaakt het ernstigste letsel." Door hun bijtkracht kunnen ze grote schade veroorzaken. Door het 'prooi-schudden' scheurt weefsel los.
"Het zijn desastreuze letsels", zegt hij. Het verschilt per incident maar vaak komt het nooit meer helemaal goed. "Mensen kunnen er hun hele leven schade van ondervinden en dan hebben we het nog niet eens over psychische impact", vertelt hij.
Onderregistratie
Die 100 zijn een onderregistratie, zegt de chirurg. Niet al het letsel komt bij de plastisch chirurg. "Als er alleen een botbreuk is, komen wij er niet aan te pas." Er zijn ook incidenten waarbij de huisarts of eerste hulp handelt, of waarbij het slachtoffer overlijdt.
Daarnaast hebben voornamelijk plastisch chirurgen die ermee te maken hebben het overzicht actief bijgehouden. "We werken aan een completere registratie met andere beroepsgroepen, maar dat heeft veel voeten in de aarde."
Wat gebeurt er na een bijtincident?
Naar schatting zijn er jaarlijks zo'n 150.000 bijtincidenten, exacte cijfers ontbreken. Bij een ernstig incident wordt vaak een procedure via het strafrecht opgestart: de hond wordt in beslag genomen en krijgt een gedragstest. Hij mag alleen terug als er geen risico's zijn voor de maatschappij of er maatregelen genomen worden (gedragstraining met baasje, muilkorf of erf beveiligen). Bij andere incidenten kan een burgemeester via de APV (bestuursrecht) een muilkorf- of aanlijnplicht opleggen.
Pitbullwet afgeschaft
Tot 2008 kende Nederland een speciale wet voor agressieve dieren (RAD), ook wel pitbullwet. Die hield in dat het houden, fokken en handelen met pitbullterriërs verboden was. Er gold een uitsterfbeleid. Hij werd ingetrokken toen bleek dat het aantal bijtincidenten niet was afgenomen, vanaf dat moment lag de verantwoordelijkheid bij gemeenten en de politie.
Bijtincidenten worden nu niet meer standaard geregistreerd. In de jaren van de 'pitbullwet' werd volgens arts Brinkman ook al onvoldoende geregistreerd op incidenten en ras. "We hebben nooit kunnen constateren of die wet heeft gewerkt", is chirurg Brinkman die van mening is dat de huidige aanpak flink tekortschiet. "De aanpak moet vanuit Den Haag komen."
Ministerie LNV: 555 bijtincidenten in 50 gemeenten
Om toch een vorm van registratie te hebben, is er sinds 2021 het Landelijk Honden Dossier. Gemeenten zijn niet verplicht om deel te nemen: 50 gemeenten van de 342 zijn aangesloten. Zij registreerden in de periode 2021 tot augustus dit jaar in totaal 555 bijtincidenten, blijkt uit een overzicht dat EenVandaag opvroeg. Dat zijn zowel hond-hond als hond-mens bijtincidenten.
352 daarvan zaten in het strafrecht (BRS), onduidelijk is hoevaak dit ging om menselijke slachtoffers. In het bestuursrechtelijke systeem (TRS) was dat in ieder geval in 82 incidenten het geval (van totaal 203). In beide systemen werden ook andere incidenten geregistreerd: agressieve honden (18 keer), honden zonder verplichte muilkorf (88), agressieve hond niet kort aanlijnen (32), hond niet aangelijnd strijdig met aanlijngebod (740) en duizenden andere meldingen rond (overlastgevende) honden.
'Topje van de ijsberg'
"100 is al een getal om van te schrikken, zeker als je weet dat het misschien minder dan 10 procent van het totaal is", zegt Tweede Kamerlid Frank Wassenberg (PvdD) over de cijfers van de NVPC. Ook van het aantal bijtincidenten in het landelijk honden dossier (555) schrok hij. Het 'topje van de ijsberg', noemt hij die. "Als je bedenkt dat 1 op de 7 een registratie bijhoudt."
Wassenberg is benieuwd hoe plaatje eruit ziet als het uitgerold wordt over heet Nederland. "Zeker als je dit langer bijhoudt, want dit is een probleem dat al 20 jaar speelt", vertelt hij. "Dus we moeten écht weten hoe groot het probleem is, hoe ontwikkelt het zich en vooral wat zegt het over honden en wat over baasjes."
Bekijk ook
'Niet aan gemeenten overlaten'
De gemeenten hebben allemaal hun eigen beleid. Niet alleen registratie, maar ook de maatregelen die getroffen kunnen worden na een bijtincident moeten landelijk geregeld worden door de minister, vindt Wassenberg. "De minister moet landelijke regels stellen hoe ermee om te gaan", stelt hij, "niet dat ene gemeente het wel doet, ander niet." Een 'zooitje' noemt hij het nu. "Je kunt dat niet aan gemeenten alleen overlaten."
Wassenberg noemt de belangrijkste risicofactor het baasje van de hond. Volgens het Kamerlid wordt vaak gekeken naar agressieve honden als pittbuls. "Daar gebeuren ongelukken mee, maar er zijn ook ongelukken met kleine honden als ze niet goed zijn opgevoed", zegt hij. "Als het baasje geen controle heeft over de hond, als de hond niet weet wat zijn plek is in het gezin."
'Niet alleen naar agressieve honden kijken'
Dan kunnen er ongelukken gebeuren, stelt Wassenberg. "Een teckel zal misschien niet zo snel iemand doodbijten, maar kan een baby ook ernstig verwonden. Dus je wil niet alleen naar grote agressieve honden kijken."
Bijtincidenten zul je nooit helemaal kunnen uitsluiten, zegt Wassenberg. "Maar je kunt het wel flink omlaag brengen." Het Kamerlid gaat binnenkort met BBB een motie in stemming brengen die een verplichte cursus aanbiedt om je hond goed op te voeden. "Ook om dierenwelzijn te vergroten."
Bekijk ook
'Krachtiger maatregelen'
Plastisch chirurg Brinkman stelt dat er krachtiger maatregelen getroffen moeten worden. "Die centraal aangestuurd worden", zegt hij. "Niet via gemeenten zoals dat nu gaat, niet achteraf, maar vooraf en dat erop gehandhaafd wordt." Hij noemt het zorgelijk dat er geen regels zijn met betrekking tot hoogrisicohonden.
Brinkman noemt zichzelf geen beleidsmaker. "Het is echt aan de politiek om een besluit te maken wat er moet gebeuren." Maar een gedragscursus, ziet hij niet zitten. Net als regels als er al iets heeft plaatsgevonden die per gemeente verschillen. "Ik denk niet dat het aantal slachtoffers daarmee naar beneden gaat."
'Wij zien die mensen liggen'
"Ik vind het verontrustend dat wij als maatschappij accepteren dat deze agressieve honden onderdeel zijn van ons straatbeeld en dat wij daar in berusten", zegt hij. "Ik hoop heel erg dat de politiek hier wat mee gaat doen."
Het lijken alleen cijfers, zegt Brinkman. "Maar wij zien die mensen op operatietafel liggen met al het leed dat er achter zit." Iedereen kan slachtoffer worden, benadrukt hij. "Soms is het totale willekeur, omdat deze honden in ons straatbeeld voorkomen."
Bekijk ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
