Het personeelstekort in de zorg loopt met de dag op. Over 10 jaar komt de sector zo'n 190.000 medewerkers tekort. Dat personeel zal er ook nooit komen. Het moet echt anders wil de druk op de zorg worden verlicht.

De arbeidsmarktplaatjes stemmen niet bepaald vrolijk. Er is nu al een tekort aan 43.000 mensen. En over 10 jaar tikken we de 190.000 aan. Strategisch manager van zorgverzekeraar VGZ Charlotte Oldenburg ziet het over de hele linie: in de ouderenzorg, bij de huisartsen en in het ziekenhuis. "De situatie is echt nijpend. We zien nu al dat vleugels van verpleeghuizen leeg staan, omdat er simpelweg geen personeel is. We horen wekelijks dat mensen uit de zorg de roosters niet meer rond krijgen."

Thuismonitoring

Iedereen voelt de urgentie van mensen die we nodig hebben, vertelt Oldenburg. Dus ontstaan er allerlei initiatieven, die ervoor moeten zorgen dat we die 190.000 mensen niet allemaal nodig gaan hebben.

Ziekenhuizen zetten bijvoorbeeld meer in op thuismonitoring, waarbij patiënten met COPD of met hartklachten thuis in de gaten worden gehouden door de inzet van speciale apps. "Voorheen ging deze patiënten vaak drie keer per jaar naar het ziekenhuis op herhaalconsult, ook als er niets aan de hand was", zegt Oldenburg. "Nu worden ze via een app in de gaten gehouden. Dat geeft minder druk op het personeel."

Innovaties in de ambulance

De ambulance wordt uitgerust met innovatieve apparatuur. Er is een apparaat ontwikkeld waarmee ambulancepersoneel bij mensen thuis kan bepalen of er sprake is van hartschade of niet bij vermoedens van een hartinfarct. Zo niet hoeven mensen niet naar de spoedeisende hulp.

Daarnaast worden in de thuiszorg middelen ingezet die mensen meer zelfredzaam maken, zoals bijvoorbeeld een oogdruppelbril. Dat is een speciale bril waardoor mensen zelf hun ogen kunnen druppelen. "Zo hoeft de thuiszorg daar niet speciaal voor te komen en heeft die weer tijd voor iemand anders."

'Het zet ons in de actiestand'

In Tilburg worden de personeelstekorten nu al gevoeld, ondervindt wethouder van gezondheid, zorg en cultuur Marcelle Hendrickx. "Wij zien hier dat het zorgtekort heel hard oploopt. In 2032 hebben we 10 procent tekort aan zorgmensen hebben we uitgerekend."

"Ik ken partners hier in de buurt die weten dat binnen 5 jaar 30 procent van hun personeel uitstroomt, doordat ze oudere mensen in dienst hebben die met pensioen gaan." Toch ziet ze de toekomst niet zo somber in. "Ik zie het met een dubbele bril, want het zet ons ook in de actiestand."

Zorgzame buurt

Die actiestand betekent niet alleen inzetten op medische innovaties, maar vooral ook op welzijn en zorg voor elkaar. "Een van de voorbeelden die wij hier uitwerken heet community care. Zorg voor elkaar in de buurt zou je het kunnen noemen", vertelt wethouder Hendrickx.

"Mensen blijven veel langer thuis wonen, maar staan wel in verbinding met een zorginstelling. Er komt iemand bij je langs die zich op een positieve manier met je leven bemoeit en met eventuele kwalen die je hebt. Het zijn een soort leefstijlcoaches die zich ook richten op hoe je je leven versterkt en hoe je aan je gezondheid werkt."

500 initiatieven

Ook bij zorgverzekeraar VGZ zien ze andere oplossingen ontstaan die ervoor te zorgen dat schaars personeel kan worden vrijgespeeld, vertelt strategisch manager Charlotte Oldenburg. "We zien dat als je met oudere mensen praat dat een van hun grootste zorgen eenzaamheid is."

"Alleen al in Limburg zien we meer dan 500 initiatieven die ervoor zorgen dat mensen meer naar elkaar omkijken. Dat mensen een kop koffie bij elkaar gaan drinken, een keertje koken, een lift naar naar het ziekenhuis geven. Door die eenzaamheid te verminderen, daalt de druk op de mantelzorger en gaan mensen ook minder naar de huisarts."

De bezuiniging van 335 miljoen euro op het openbaar vervoer, die het kabinet volgend jaar wil doorvoeren, heeft mogelijk ingrijpende gevolgen voor het busvervoer. Dat zegt reizigersvereniging Rover.

Rover bracht voor het busvervoer in kaart wat de bezuinigingen voor gevolgen kunnen hebben. De scenario's die daaruit volgen, kun je 'extreem' noemen. Samengevat: of de prijzen gaan flink omhoog, of er wordt een grote hap uit de dienstregeling genomen, of het wordt een combinatie van beide.

Veel onduidelijk

"Vooropgesteld: de werkelijke gevolgen weet nu nog niemand", zegt directeur Freek Bos van Rover. "Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat er geen enkele bus minder gaat rijden, maar dat de kaartjes 25 procent duurder worden."

Hij vervolgt: "Of de kaartjes worden 15 procent duurder en een relatief klein deel van de bussen en trams wordt geschrapt."

Helemaal geen bus meer

Rover maakte per provincie scenario's: welke hap moet er uit de dienstregeling worden genomen als er geen forse prijsstijgingen zouden komen om de bezuiniging mee te dekken? Het zijn minimale varianten, maar zelfs die zijn al 'zeer ingrijpend' te noemen. "Op zondag helemaal geen bus meer, bijvoorbeeld. En er zijn ook regio's waar je er rekening mee moet houden dat daar 's avonds geen bus meer rijdt", vervolgt Bos.

Rover gaat nu het publiek vragen welk scenario er in hun regio zeker niet gekozen mag worden. Op de website van de reizigersvereniging kun je je provincie kiezen en je mening geven over de toekomst van het openbaar vervoer daar.

Terugdraaien

Bos legt zich nog niet neer bij de zwarte scenario's, benadrukt hij. "Wij hebben de gevolgen in kaart gebracht, omdat het kabinet dat niet heeft gedaan. De bezuiniging is in principe al ingeboekt, maar in september is er gewoon weer een miljoenennota. En dan kunnen ze het weer terugdraaien."

Een vervoerregio die hard wordt geraakt door de plannen van het kabinet, is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag: hier moet maar liefst 72 miljoen euro op het openbaar vervoer bezuinigd worden.

Administratieve fout

Een deel van de landelijke bezuinigingen zijn het gevolg van een 'administratieve fout', gaf het kabinet in april toe. Het gaat om 110 miljoen euro die wordt bezuinigd op de zogenoemde Brede Doelgroepuitkering Verkeer en Vervoer (BDU). Dat is een financiële bijdrage die provincies en stadsregio's jaarlijks ontvangen van het ministerie voor de uitvoering van verkeer en vervoer op lokaal en regionaal niveau.

Dat de bezuinigingen toch worden doorgevoerd, leidt tot boosheid bij Jeffrey Keus. Hij is wethouder in Leidschendam-Voorburg en portefeuillehouder ov-exploitatie van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.

Desastreus

"Het kan gebeuren dat je een fout maakt. Maar dan ga je hem ook herstellen. De fout is wel erkend, maar hij is niet hersteld. En dat maakt dat wij nu behoorlijk veel problemen hebben in deze regio. Uiteindelijk moeten we het openbaar vervoer voor onze inwoners op een goede manier regelen. Zonder deze middelen gaat dat echt een stuk moeilijker."

Het schrappen van buslijnen vindt Keus niet wenselijk, maar uitsluiten kan hij het niet. "En ja, dat zou wel echt desastreus zijn, ook voor mensen die afhankelijk zijn van deze bussen."

Geen herstel van fout

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verwijst in een reactie naar een Kamerbrief van 25 april. Daaruit bijkt dat staatssecretaris Chris Jansen de administratieve fout niet gaat herstellen. Hij wijst erop dat de coalitiepartijen daar in de Voorjaarsnota geen geld voor hebben vrijgemaakt.

"Helaas heb ik moeten concluderen dat er bij de Voorjaarsnotabesluitvorming geen middelen beschikbaar zijn gekomen voor het compenseren van het effect van de generieke korting op specifieke uitkeringen op de BDU. Ik blijf hierover in gesprek met de regio om te bezien op welke wijze kan worden gezorgd dat het openbaar vervoer in de vervoerregio's betrouwbaar, comfortabel en betaalbaar blijft."

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."