Oud-Hollandse veerassen bedreigd in bestaan

Rood- of zwartbonte koeien bevolken de de meeste Nederlandse weilanden maar er zijn ook heel andere rassen zoals de Groninger blaarkoppen, die er uitzien als ‘koeien in jacquet ‘. En wie kent de zeldzame Moorkop Uilebaard – een zwart gespikkelde kip? Het Nederlandse landvarken met zijn lange hangoren of de harige Nederlandse landgeit?

Op schilderijen uit de zeventiende- en achttiende-eeuw zie je een grote variëteit aan oud-Hollandse soorten, maar als tweede voedselexporteur ter wereld gaat Nederland slecht om met zijn oude dierenrassen. Dat vinden de Stichting Zeldzame Huisdierrassen en vijf andere organisaties die vanmiddag een brandbrief aan de Tweede Kamer aanbieden. Daarin staat dat ruim 92 rassen bedreigd levend Nederlands erfgoed vormen.

'Aantal lammeren gehalveerd' 

Geert Boink, voorzitter van de stichting zeldzame huisdieren, houdt zelf Nederlandse landgeiten. Er zijn er nog tussen de 2000 en 2500 in Nederland. “Het aantal geboren lammeren is de afgelopen jaren gehalveerd’’, zegt hij. “Er zijn te weinig fokkers. Commercieel is deze soort niet interessant - ze produceren onvoldoende melk."

Tegenwoordig zijn in de Nederlandse landbouw een klein aantal commerciële rassen dominant, die zijn gefokt op productie-eigenschappen.  Een groot aantal Nederlandse oerrassen behoort tot het bedreigd levend erfgoed. Dat is zo als er minder dan 2000 exemplaren zijn. Je kunt genetisch materiaal van deze rassen bewaren in een genenbank en zo heb je de mogelijkheid om het ras terug te kruisen. Dat kan via het Centrum van Genetische Bronnen in Nederland, dat in Wageningen is gehuisvest.

'Koe is een koe' 

Sipke Joost Hiemstra, van de genenbank van de landbouwuniversiteit in Wageningen, vindt het niet raar dat mensen wel op hun netvlies hebben dat de panda of tijger zeldzaam zijn, maar niet een bepaald ras koe of geit. “Een koe is een koe voor veel mensen, terwijl er heel veel variatie binnen de soort is. De oudhollandse rassen komen niet mee in de intensieve gespecialiseerde landbouw, maar ze zijn uniek als levend erfgoed en hebben unieke eigenschappen die bewaard zouden moeten blijven. Oudere Nederlandse runderrassen zijn bijvoorbeeld veel robuuster.’’

Volgens Boink is de beste manier om het ras te behouden om dat in levende wijze te doen, in de omgeving waar het dier is gevormd. “Dat gebeurt nu vooral door hobbyisten die gedwarsboomd worden door strenge regels’’, zegt hij. “Binnen Europa is Nederland het slechtste jongetje van de klas met Tsjechië en Roemenië.''  Volgens een rapport van de Europese Unie maakt Nederland geen gebruik van Europese midden uit een speciaal fonds dat geld verstrekt om zeldzame rassen te behouden.

'Zelf kippen fokken' 

Rolinda Snijders heeft de verdwenen Moorkoop Uilebaard gefokt, met hanenzaad uit de genenbank en eieren uit Duitsland die ze met een broedmachine liet uitbroeden. Het is een zwart gespikkelde kip die gegoede burgers in de achttiende eeuw hielden op hun buitenplaatsen.

Ze wil nu met zes anderen in drie jaar tijd een gezonde populatie moorkoppen fokken. “Het zijn hele mooie dieren. Het is een leuk ras. Het zijn aanhankelijke kippen’’, zegt ze. Ze ziet ook een groter belang in haar hobby. “De afname van de oerhollandse soorten is een onderschat verhaal. Die soorten hebben een grote diversiteit aan genen en eigenschappen die dreigen te verdwijnen. De dieren hebben een unieke set van genen, afgestemd op de grond waar ze opgroeiden, zoals klei of zandgrond. Er is nu een enorme schraalheid: koeien stammen af van drie stieren bij wijze van spreken.”