Sanering varkenshouderij levert veel minder stikstofwinst op dan gedacht, opnieuw tegenslag voor minister Schouten

De sanering van varkenshouderijen levert minister Schouten niet de gehoopte beperking van stikstofuitstoot op. Zij had die besparing al beloofd aan woningbouw- en wegprojecten, maar die komen nu mogelijk alsnog in gevaar.

Dat blijkt uit onderzoek van Platform voor Onderzoeksjournalistiek Investico in samenwerking met EenVandaag. Het uitkopen van boeren moest de minister een uitweg bieden uit de stikstofcrisis. Wilden we dit jaar toch de gewenste 75.000 woningen en 7 snelwegen realiseren, dan moest de stikstofuitstoot flink omlaag. Het is het gevolg van de uitspraak van de Raad van State in mei vorig jaar, waarmee het Nederlandse stikstof- en natuurbeleid werd onderuitgehaald. De verlening van vergunningen viel hierdoor volledig stil.

Maatregelen om 75.000 woningen te bouwen

Om dit jaar toch de gewenste 75 duizend woningen te kunnen bouwen en 7 snelwegen te kunnen verbreden, moest dus eerst de stikstofuitstoot omlaag. Om dit mogelijk te maken verlaagde het kabinet de maximumsnelheid op de snelwegen.

Omdat dit nog niet genoeg opleverde, moest een verlaging van de varkensstapel en een aanpassing in het veevoer voor de rest van de benodigde stikstofruimte zorgen. Maar de minister schrapte de onder boeren zeer omstreden voermaatregel vorige maand weer, omdat dit na nader onderzoek toch minder bleek op te leveren dan gehoopt.

Minder deelnemers dan verwacht

En daarom moest de minister proberen met een andere maatregel het gat in de stikstofboekhouding te dichten. Om dat voor elkaar te krijgen moet ze weer aanspraak maken op de sanering van varkenshouderijen. Een belangrijk adviseur van het kabinet, het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), rekende uit hoeveel minder stikstof er in de natuur komt als varkenshouders stoppen met hun bedrijf en er dus minder varkens overblijven.

Het Planbureau is vrijwel zeker te optimistisch geweest over het aantal varkenshouders dat deelneemt aan de regeling. De belangenorganisatie van de sector, de POV, verwacht dat 50 tot 60 procent van de 407 bedrijven die aan de voorwaarden voldoen uiteindelijk zal afhaken. Schattingen van agrarisch adviseurs komen hiermee overeen. Het PBL ging in zijn berekeningen uit van een fors hoger aantal, namelijk 361 deelnemende boeren. Als minder varkenshouders stoppen zal dat ook tot minder stikstofafname zorgen.

Forse tegenvaller voor minister

En het Planbureau overschat de opbrengst van de sanering om nóg een reden. Bij het uitrekenen hoeveel stikstof er uit varkenshouderijen in de natuur belandt, baseerde het PBL zich op een rekenmethode van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Maar in deze methode wordt er van uit gegaan dat alleen varkenshouders deelnemen, die dichtbij natuurgebieden gevestigd zitten en daardoor veel stikstofschade veroorzaken. Maar in de uiteindelijke regeling speelt de locatie helemaal geen rol: ook boeren die voor relatief weinig stikstofschade zorgen doen mee.

Het effect van de maatregel is bijna een factor 3 lager dan het Planbureau heeft berekend. Dat is opnieuw een forse tegenvaller voor minister Schouten. Als de regeling minder stikstofruimte oplevert dan gedacht, is de kans groot dat bouwprojecten vertraagd worden.

Nieuwe maatregelen

Schouten laat in een reactie weten vooralsnog vast te houden aan de berekening van het PBL. Ze wijst er op dat pas volgend jaar, wanneer duidelijk is hoeveel varkenshouders deelnemen, definitief duidelijk wordt hoeveel stikstofruimte de sanering oplevert, en waar.

Mocht dat onvoldoende dan zal het kabinet nieuwe maatregelen zoeken om de 75.000 woningen te kunnen bouwen en de 7 snelwegen te verbreden, aldus de minister.