Oplichting in de winkelstraat?

Weinig mensen zullen er bij stil staan, als ze op een regenachtige zaterdagochtend door een gemiddelde winkelstraat in een stadscentrum in Nederland slenteren. Maar achter de vele glazen winkelpuien is de stemming heel wat minder florissant dan dan de feestelijke kerstetalages doen lijken.

De crisis heeft in de detailhandel hard toegeslagen, omzetten staan onder druk en er is de moordende concurrentie met webshops. En dat is niet het hele verhaal. Het rommelt in franchiseland. Steeds vaker duiken berichten op over conflicten tussen franchisegevers en -nemers.

Is franchising wel zo ideaal?

Nederland telt een kleine 800 franchiseformules met in totaal zo'n 30.000 winkels. Die filialen worden gerund door een zelfstandig ondernemer. Uiteraard onder de vlag van het moederbedrijf. Voor veel, met name beginnende, ondernemers is dat een ideale situatie. Want leuk, zo'n eigen zaak, maar waar begin je? Wat komt er allemaal bij kijken? Wat zijn de valkuilen? Dan is het prettig dat je het wiel niet zelf hoeft uit te vinden, maar terug kunt vallen op een professionele organisatie.

Toch lezen we geregeld over conflicten tussen franchisenemers en hun moederbedrijf. Zoals recent bij Albert Heijn, Hema en Bakker Bart. EenVandaag besteedde op 20 mei aandacht aan de verhalen van twee geruïneerde franchisenemers. De conflicten draaien - uiteraard - allemaal om maar één ding: geld. De franchisenemers klagen over te hoge kosten, over gebroken afspraken en eenzijdig gewijzigde voorwaarden. Gewone zakelijke conflicten, zou je zeggen. Maar is dat het hele verhaal? Of zit er, zoals franchisenemers beweren, bij sommige franchisegevers een vooropgezet plan achter om hen kaal te plukken? 

Aangifte van oplichting

Dat is wel wat een aanzienlijke groep (ex-)franchisers beweert. En ze gaan nog een stap verder. Volgens hen is er sprake van ordinaire oplichting. Zij doen nu aangifte tegen hun (voormalige) franchisegever, zo maken ze vandaag in EenVandaag bekend. Het gaat om zeven retailketens in totaal: Bakker Bart, Biretco (oa Profile Fietsspecialist), Otto Simon (Top1Toys), StreetOne, Shoeby, Cristal Cleaning en Op=Op Voordeelshop. De franchisenemers worden daarbij ondersteund door hun advocaat en de Fraudehelpdesk die enkele van hun dossiers heeft ingezien.

Maar oplichting lijkt ietwat overdreven. Zo zullen de franchisegevers er in ieder geval over denken. 'Ja, ja, we zijn een criminele organisatie', beet een advocaat van een grote modeketen onlangs de advocaat van de tegenpartij, een gedupeerde franchisenemer, in de rechtszaal cynisch toe. Want geprocedeerd wordt er al volop tussen franchisers en hun (voormalig) moederbedrijf. Civiel, om een schadevergoeding. Maar zet die strijd zich nu ook voort voor de strafrechter?

De weg naar een strafzaak

Of de aangifte zal leiden tot een strafzaak, is nu aan het Openbaar Ministerie. En of het tot een veroordeling komt valt nog te bezien. Maar dat er dingen gebeuren die de wenkbrauwen op zijn minst doen fronsen is zeker. Dat signaleerde het Vakcentrum, de belangenorganisatie van zelfstandig ondernemers in de retail, eerder dit jaar ook al in een rapport gebaseerd op honderden klachten over het machtsmisbruik door franchisegevers. Dat signaleerde ook minister Kamp van Economische Zaken, die een paar maanden geleden in een brief aan de Tweede Kamer schreef dat franchisegevers soms een verdienmodel lijken te maken van het voortdurend wisselen van franchisenemers.

En ook wij horen tijdens de gesprekken die wij voeren met franchisenemers en andere betrokkenen verhalen die de nodige vraagtekens oproepen. Om wat voorbeelden te geven:

Voorbeeld 1:

Een franchisenemer moet op aandringen van zijn franchisegever zijn zaak verbouwen, en fors uitbreiden. De eerste bank wijst de financieringsaanvraag direct en resoluut van de hand als veel te risicovol. De franchisegever houdt die afwijzing achter voor zijn franchiser en weet bij een andere bank wel een financiering los te peuteren. De verbouwing pakt duurder uit dan verwacht. Als ook een belangrijk contract tussen de franchisegever en een leverancier wordt opgezegd, kan de franchisenemer het niet meer bolwerken. Een paar jaar later moet hij faillissement aanvragen. 

Voorbeeld 2:

Een franchisenemer in de mode krijgt bij het aangaan van het contract met zijn moederbedrijf een prognose van zijn omzet, de kosten, en datgene dat hij onder aan de streep overhoudt. In de praktijk blijken de kosten veel hoger te liggen dan voorgespiegeld. Jaren later krijgt hij de prognose die aan de bank is verstuurd om een financiering rond te krijgen. Daarin is er opeens sprake van een huurkorting. Een huurkorting die hij nooit heeft ontvangen, maar waarmee de franchisegever mogelijk de bank wilde overtuigen dat er voor de franchiser een hoog genoeg salaris zou overblijven, en dat de bank dus gewoon een lening kon verstrekken.

Voorbeeld 3:

Een franchiseketen beschikt over een renovatiepot. Uit dat fonds worden verbouwingen en renovaties betaald. De franchisegever beheert het potje. Daardoor ontbreekt bij de franchisenemer ieder overzicht wat er allemaal uit die pot wordt betaald. De franchisenemer kan de BTW normaalgesproken terugvorderen over de facturen die hij indient voor vergoeding uit dat potje. Franchisenemers dienen de facturen weliswaar in, maar zien ze niet terug. De franchisegever steekt de teruggevloeide BTW in eigen zak.

Recht halen

Het zijn zo maar drie willekeurige voorbeelden uit een lijst die nog veel langer had kunnen zijn. Een paar maanden terug sprak ik met een oud-formulemanager, die de franchisewereld op zijn duimpje kent. Toen ik hem vroeg of hij zich herkende in de verhalen zoals hierboven zei hij dat er eigenlijk geen enkele franchiseketen is die zich niet schuldig maakt aan dit soort praktijken.

Intussen hebben veel gedupeerde franchisenemers amper mogelijkheden hun recht te halen. Ze kunnen geen beroep doen op rechtsbijstand, of hebben geen rooie cent meer. We kennen meerdere  voorbeelden van franchisenemers die in de schuldsanering zijn beland. Een advocaat betalen is wel het laatste waar deze mensen aan kunnen denken. Ook in dat licht bezien is het misschien goed dat een strafrechter zich op zijn minst eens over de handel en wandel van een aantal franchiseketens gaat buigen.  

Heeft u ook ervaringen met franchiseketens? En wilt u die met ons delen? Mail dan naar [email protected]