Minister Ruben Brekelmans van Defensie vindt dat Europa een voortrekkersrol moet nemen bij mogelijke vredesonderhandelingen in Oekraïne. Maar Nederland heeft volgens experts terrein verloren als serieuze onderhandelingspartner.

De oorlog in Oekraïne duurt al bijna 3 jaar. Sinds kort roepen opvallend veel Europese landen op tot vredesonderhandelingen met Rusland.

Vredesonderhandelingen

Zo sprak de Franse president Emmanuel Macron afgelopen week in Warschau met de Poolse premier Donald Tusk over de mogelijkheid van onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. En ook de Nederlandse minister van Defensie Ruben Brekelmans pleit nu voor het eerst voor onderhandelingen tussen de twee landen.

De toename aan politieke initiatieven heeft een reden. "Het gevaar dat president Donald Trump het straks op een akkoordje gaat gooien met Vladimir Poetin is levensgroot aanwezig", zegt hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk. "Er zijn nu al manoeuvres in het Trump-kamp om dat voor elkaar te krijgen."

'Ander Russisch buurland kan volgende zijn'

Zo'n deal kan zowel voor Oekraïne als ook voor de Europese Unie slecht uitpakken, denkt de expert: "Het zou zomaar kunnen gebeuren dat Zelensky een hoop moet opgeven, waardoor er een nieuwe situatie ontstaat die nog gevaarlijker is voor de rest van Europa."

Van Wijk refereert aan het risico dat Poetin zijn oog op meer landen laat vallen, als hij weg komt met landjepik in Oekraïne. "Een ander buurland zou dan zomaar de volgende kunnen zijn die aan de beurt is. En als Amerika gaat bepalen wat de veiligheidssituatie hier wordt, is dat alleen maar ten nadele van ons. Dat is echt niet goed."

Snelle oplossing kan rampzalig uitpakken

Van Wijk denkt dat een snelle oplossing voor de crisis in Oekraïne op korte termijn misschien positief zal lijken, maar op de langere termijn rampzalige gevolgen kan hebben. "Poetin zal het als een overwinning zien en dan juist door willen pakken."

Europa heeft volgens Van Wijk geen andere keuze dan zelf het voortouw te nemen. De rol die Nederland daarbij kan spelen, zal echter beperkt zijn, stelt hij. "Nederland wordt internationaal niet meer vertrouwd. Men vindt het hier politiek chaotisch. We lijken weinig solidair te zijn met andere landen en vooral bezig met onszelf."

'Speelbal van grote mogendheden'

Het idee dat andere naties prima de grote internationale problemen kunnen regelen zonder dat Nederland zich ermee bemoeid, is volgens De Wijk een gevaarlijke valkuil: "Als anderen iets regelen wat ons niet zint, dan beginnen we moord en brand te schreeuwen."

"Je kunt dus veel beter mee onderhandelen en proberen daarin een stevige positie te krijgen. Als je je eigen belangen duidelijk maakt, word je niet snel een speelbal van de grote mogendheden in Europa", zegt de hoogleraar internationale betrekkingen.

Onder Rutte wel onderhandelingen

Niet meer meedoen bij dit soort belangrijke plannen, zoals het nadenken over vredesonderhandelingen, dat was Rutte niet overkomen, zegt Van Wijk stellig. "Hij had aan tafel gezeten, en dat betekent dus ook dat je een belangrijke rol kan spelen in een mogelijk toekomstig akkoord."

"Bijvoorbeeld ook rondom de erg belangrijke vraag of er wel of niet een troepenmacht naar Oekraïne gaat en waar die uit moet bestaan. Want Nederland zal daar ook aan mee moeten doen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."