In Spanje is een man opgepakt die bij honderden vrouwen stiekem onder hun rok filmde. Dat deed hij met een speciaal geprepareerde rugzak. De beelden zette hij op internet. Moeten Nederlandse vrouwen zich ook zorgen maken?

Volgens Daniël Verlaan, techjournalist bij RTL Nieuws, zijn ook honderden Nederlandse vrouwen slachtoffer van 'upskirting', de term voor het maken van beelden onder iemands rokje. Verlaan ging vorig jaar undercover in een online gluurdersnetwerk. "De daders gaan heel geraffineerd te werk. In een netwerk wisselen ze tips uit hoe je de beste beelden kunt maken. Het gaat zelfs zo ver dat er hele kleine camera's in de punt van schoenen worden gemonteerd, zodat je makkelijk onder een rokje kunt filmen."

Voor de kick

Verlaan zag dat er vooral op drukke plekken gefilmd werd. "Vooral op stations, vanwege de roltrappen. Met het hoogteverschil en de drukte is het makkelijk om in de buurt van iemand te staan en onder een rokje te filmen. Daarna worden er ook nog vaak beelden gemaakt van de borsten en het gezicht. Dit wordt dan weer gedeeld in het netwerk, waar anderen erop kunnen reageren."

Aanleiding voor het onderzoek van Verlaan was een situatie waarbij een vriendin van hem slachtoffer werd van upskirting. Verlaan dook in de zaak en kwam al snel terecht bij het online gluurdersnetwerk. "De mannen die daar zitten doen het vooral voor de kick. Ze vinden het spannend om iets te zien wat eigenlijk niet mag. De kick om betrapt te worden vinden ze spannend."

Er wordt voornamelijk op stations gefilmd, vanwege de roltrappen

De hele dag bezig

Wineke Smid, hoofdonderzoeker bij de Van der Hoeven Kliniek, een centrum voor klinische forensische psychiatrie, herkent dat beeld. "Dit behoort tot een van de vele parafiliën die er bestaan: gekke dingen die mensen seksueel opwindend vinden."

Naar upskirting is nog niet veel onderzoek gedaan, maar over parafiliën in het algemeen kan Smid wel iets zeggen: "Mensen die dit doen willen niet alleen een seksueel hoogtepunt bereiken. Ook ermee bezig zijn is voor hen leuk en opwindend. Dat kan de hele dag duren en zo krijgen ze het gevoel dat hun leven invulling heeft en de moeite waard is."

Actie ondernemen

Volgens Smid zijn het vooral mannen die dit soort praktijken uitvoeren. "Er zijn ook best vrouwen die er over fantaseren, maar zij voeren dat niet uit." Vrouwen die slachtoffer worden en daarachter komen, voelen zich vaak vies. Zo ook Milou Deelen, bij wie het gebeurde op het terras waar ze op dat moment als serveerster aan het werk was. "Ik voelde me heel vies en geïntimideerd. En ik vond het heftig dat het blijkbaar ook op een overvol terras kon gebeuren."

Ik voelde me heel vies en geïntimideerd. En ik vond het heftig dat het blijkbaar ook op een overvol terras kon gebeuren.

Kenmerkend, vindt Wineke Smid. "Bij dit soort delicten voelt het slachtoffer zich enorm bezoedeld, terwijl haar geen enkele blaam treft. Ik denk dat het heel goed is om er actie op te ondernemen en mensen te laten weten dat wat zij doen niet door de beugel kan."

Hoe verandert dit gedrag?

Het is de vraag of daders kunnen genezen van dit soort gedrag. Wel kan geprobeerd worden hun gedrag te veranderen, zegt Smid. "Je kunt ook je eet- of drinkgewoonten veranderen of toch echt dat sportieve leven gaan leiden. Het is niet makkelijk, maar het kán wel."

Het gaat er volgens haar aan de ene kant om dat mensen het leuk mogen vinden, maar leren het niet te doen. "Anderzijds zit het hem in: hoe maak je je leven leuk en geef je het inhoud zonder onder rokjes te filmen? Want als dat een dagelijkse bezigheid is, valt er wel een gat als ze het niet meer doen."

Nieuwe wetgeving

Daniël Verlaan hoopt niet dat vrouwen nu met een paranoïde gevoel het openbaar vervoer in gaan. "Ik heb beelden van honderden vrouwen gezien, maar relatief gezien is dat natuurlijk maar een klein deel van alle vrouwen in Nederland. Ik zou wel adviseren om goed op te letten op afwijkende dingen. Kleine knoopjes op een gekke plek bijvoorbeeld, of mannen die achter vrouwen aanwandelen als ze uit een bus of tram zijn gestapt. En let op mensen die hun telefoon in een vreemde hoek langs hun been houden."

Upskirting valt nu nog niet onder een bepaalde strafwet, maar daar kan begin volgend jaar verandering in komen, als er nieuwe wetgeving komt. Tot die tijd adviseert Verlaan: "Als je de dader zelf aan wil pakken moet je alle foto's van zijn telefoon verwijderen, en dan ook uit zijn prullenbak. Of laat de foto's staan en lever ze bij de politie in als bewijslast."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.