Onyema over racisme in Nederland: 'Het is een ongemakkelijk gesprek, maar het moet gevoerd worden'

Op de basisschool werd Onyema Isimah zich voor het eerst bewust van zijn huidskleur. Een wit jongetje riep tegen hem dat hij terug moest gaan naar zijn eigen land. "Ik begreep niet wat hij bedoelde." Later in zijn leven werd het steeds duidelijker.

Als kind van een witte, Nederlandse moeder en een Nigeriaanse vader zorgde de uitspraak voor verwarring. "Dan heb je een gesprek met je vader. Hij legde mij toen uit dat ik een andere huidskleur heb dan veel mensen op mijn school, en überhaupt in Nederland, en dat het zo zou kunnen dat mensen mij daarom anders behandelen."

'Het' pijnlijke gesprek over je huidskleur

In de loop van zijn leven kreeg hij er steeds vaker mee te maken en dacht hij terug aan het gesprek met zijn vader. "Dat gesprek is bepalend geweest om te kunnen begrijpen wat er om je heen gebeurt en ook met jezelf."

"Ik vergelijk het altijd met het gesprek dat veel ouders hebben over de bloemetjes en de bijtjes." Een zelfde soort gesprek is nodig als ouder met kinderen die een donkere huidskleur hebben, vertelt Onyema. "Dat je in sommige situaties twee keer zo hard moet werken of moet bewijzen dat je geen bedreiging bent."

Voorkeur voor witte mensen

"Op de basisschool, wat een overwegend witte school was, ben ik een tijdje gepest om mijn huidskleur. Dat was geen fijne ervaring." Maar toen een nieuwe fase in zijn leven aanbrak, werd de discriminatie niet minder.

"Ik weet nog dat ik voor mijn eerste bijbaantje als vakkenvuller minimaal 15 keer heb gesolliciteerd." Toen hij ten einde raad was solliciteerde Onyema nog een keer, maar dit keer met twee brieven. Een van de brieven voorzag hij van een Nederlandse naam: Jan de Winter. Deze fictieve persoon werd wel uitgenodigd voor een gesprek, hij niet.

'Het is de realiteit'

"Het is pijnlijk, maar het is ook de realiteit", vertelt Onyema. "Ik ben er goed op voorbereid." Als hij weer preventief gefouilleerd wordt zonder geldige reden, is dat voor hem normaal. "Het hoort niet normaal te zijn, maar voor mij, of voor mensen die eruitzien als ik, is het wel normaal."

Hij kan er niet meer boos om worden. "Als ik elke keer kwaad moet worden als ik gediscrimineerd wordt of als ik iets racistisch hoor, dan gaat mijn leven er een stuk minder leuk uitzien. Want dit zijn dagelijkse dingen."

Dit zijn de feiten over politiegeweld tegen zwarte mensen in de Verenigde Staten

Anders gedragen

"Ik word niet elke dag staande gehouden door de politie, maar het gebeurt wel vaak." En daarom gaat hij zich anders gedragen. "Je krijgt er een onveilig gevoel door als je de politie ziet. Je bent een bedreiging door je huidskleur. Daardoor probeer je op dagelijks niveau niet dreigend over te komen."

Als er een politieauto in de buurt is zet hij zijn capuchon af, gaat hij rechtop lopen en kijkt hij om zich heen of er niet iets is waardoor hij verdacht kan lijken. "Veel mensen hebben niet in de gaten hoe vermoeiend dat is."

De maat is vol

"Niet iedereen spreekt zich altijd uit. Daar ben ik zelf ook een voorbeeld van." Hij vertelt dat het soms makkelijker is om het voorbij te laten gaan. "Je bent bang om je uit te spreken om de reacties van mensen. Je geeft je jezelf toch bloot. Ik zou het gesprek liever niet hebben."

Maar voor hem is de maat nu vol, afgelopen week protesteerde hij in Eindhoven tegen racisme in Nederland. "Mensen zijn het nu écht zat." Het doet hem goed om te zien dat mensen over de hele wereld hier nu een lijn trekken. "Om wat je in je dagelijkse leven meemaakt, maar ook vanuit organisaties. Je wordt op de arbeidsmarkt gediscrimineerd, op de woningmarkt, de politie en de Belastingdienst doen aan etnisch profileren."

Praat erover: juist in witte huishoudens

Als Onyema eerder iets zei, kreeg hij vaak te horen dat hij zeurt, de racismekaart speelt of in de slachtofferrol schiet. Jerry Afriyie, Quinsy Gario, Sylvana Simons: allemaal spraken ze zich de afgelopen jaren uit over racisme in Nederland. "Er zijn genoeg mensen geweest, en die mensen krijgen veel shit over zich heen. Als je dat ziet, dan denk je wel twee keer na voordat je je uitspreekt."

Het is een ongemakkelijk gesprek, maar toch móét het gevoerd worden. Juist ook in witte huishoudens in Nederland, vindt Onyema. "Ik heb die gesprekken thuis vaak genoeg gehad. Ik begrijp wel dat witte Nederlanders die discussies thuis niet hebben." Wat witte mensen volgens hem in elk geval kunnen doen, is zich inlezen. "En als ik mijn verhaal hier vertel, dat je het dan niet bagatelliseert of zelfs ontkent. Als mensen je niet willen horen en het probleem niet willen zien, wordt het niet opgelost."