'Dikke mensen zijn lui' is het hardnekkige vooroordeel over mensen met overgewicht. Maar volgens wetenschapper Dide van Eck is het tegendeel waar: ze moeten juist veel harder werken.

Van Eck is onderzoeker aan de Radboud universiteit en deed onderzoek naar dikke mensen binnen organisaties. "Ik zeg expres 'dik'. Overgewicht is een medische term, en ik benader het vanuit een sociologisch perspectief. Het wordt ook tijd om de negatieve lading van het woord af te halen. 'Dik' is hetzelfde als 'klein' of 'lang'."

'Dik? Eigen schuld!'

"Veel mensen denken bij het zien van dikke mensen al snel: eigen schuld. Maar dat sommige mensen er simpelweg niks aan kunnen of willen doen, is minder geaccepteerd." Uit haar onderzoek blijkt dat dikke mensen constant te maken hebben met ongelijkheid en vooroordelen op de werkvloer. En dat deze discriminatie ook geaccepteerd is.

De stereotype vooroordelen waar dikke mensen mee te maken krijgen zijn niet mals. "Ze zijn vaak ziek, lui en dom. Maar ook heerst de gedachte dat het de eigen schuld is. En dan denken werkgevers: als je al niet voor jezelf kunt zorgen, hoe kun je dan op het werk dingen voor elkaar krijgen?"

Hard werken om geaccepteerd te worden

Dikke mensen gaan hier op verschillende manieren mee om. "Bijvoorbeeld door zich heel erg te verstoppen, proberen niet zichtbaar te zijn, altijd in zwart gekleed te gaan." Maar ook overcompenseren behoort tot het repertoire. "Dikke mensen proberen dan juist te laten zien dat ze heel slim zijn of heel hard kunnen werken."

"Ook kunnen ze hun uiterlijk extreem gaan verzorgen en er altijd heel netjes uit gaan zien." Volgens Van Eck is het vooroordeel dat dikke mensen lui zijn dus echt niet waar. "Het is het tegenovergestelde. Dikke mensen moeten ontzettend hard werken om geaccepteerd te worden."

Zwaarlijvigheid pakt bij mannen soms positief uit

Hoewel mannen ook last hebben van deze vooroordelen, treft het vooral vrouwen. "Voor sommige mannen pakt hun zwaarlijvigheid zelfs positief uit op de werkvloer. In leidinggevende posities kan het helpen om een soort overwicht te hebben op collega's." Bij vrouwen zijn de schoonheidsnormen een stuk strenger. "Die hebben er daarom meer last van", zegt de onderzoeker.

Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau uit 2014 blijkt dat het vinden van een baan moeilijker is voor dikke mensen. "Werkgevers vragen zich af of een dik iemand wel een representatieve functie heeft voor het bedrijf", verklaart Van Eck. "Maar dikke mensen solliciteren zelf ook minder snel. 'Eerst die kilo's eraf', is de gedachte. "Dikke mensen vinden niet alleen minder snel een baan, ze verdienen ook minder en komen vaker terecht in banen voor lager opgeleiden."

'Een dik persoon kan een gezond leven leiden'

Van Eck ziet wel steeds meer mensen die in opstand komen tegen deze ongelijkheid. Ze ziet ook een belangrijke rol voor werkgevers. "We moeten kritisch kijken naar de gezondheidsprogramma's die in veel organisaties draaien. Die kunnen extra druk leggen op dikke mensen, en dat werkt juist averechts." Werkgevers moeten zich sowieso niet met je gewicht bemoeien, vindt ze. Ze kunnen wel de werkomgeving aanpassen, bijvoorbeeld door te zorgen voor comfortabele stoelen.

De connectie die we vaak leggen tussen dik zijn en ongezond zijn, klopt niet altijd, vindt Van Eck. "Ik ben geen medisch onderzoeker; maar er is veel onduidelijkheid of slank gelijk staat aan fit. Een slank persoon kan er een ontzettend ongezonde levensstijl op na houden. En een dik persoon kan een gezond leven leiden."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.