Volgens GroenLinks hebben veel belastingwetenschappers een dubbele pet op: ze adviseren de regering over wetgeving, en tegelijkertijd helpen ze bedrijven om zo min mogelijk belasting te betalen. Dat moet veranderen, vindt Kamerlid Bart Snels.

GroenLinks-Kamerlid Bart Snels heeft zich de afgelopen jaren vastgebeten in multinationals die belasting ontwijken. Hij diende twee wetsvoorstellen in om dat te veranderen. Nu komt hij met het onderzoek Wetenschappers in dienst van de Zuidas.

Driekwart heeft bijbaan

Volgens Snels heeft 72 procent van de hoogleraren belastingrecht en ondernemingsrecht een nevenfunctie in de advocatuur. Als wetenschapper hebben ze invloed op politieke besluitvorming, omdat ze vaak in ministeriële adviescommissies zitten. Het Kamerlid stelt dat deze commissies door advieskantoren, waar de hoogleraren ook aan verbonden zijn, gebruikt worden om over wetgeving te adviseren die hen goed uitkomt.

"Er is een probleem voor de universiteiten en de onafhankelijkheid van wetenschappelijk onderzoek. En er is een democratisch probleem, want het zijn hoogleraren die zich bemoeien met wetgeving op het gebied van belastingheffing van grote bedrijven of belastingontwijking. Daar hebben zij een direct financieel belang bij", zegt Snels.

Agressieve lobby

Omdat Snels de afgelopen vier jaar van de aanpak van belastingontwijking zijn speerpunt heeft gemaakt, viel hem de belangenverstrengeling op. "Ik heb gemerkt hoe agressief de lobby is vanuit de hoogleraren. En ik kwam er achter dat ze ook nog een functie hadden bij een advieskantoor. Toen ben ik me gaan afvragen hoe dat werkt."

Bij zijn initiatiefwet om grote bedrijven zoals Shell en Philips, winstbelasting te laten betalen, merkte Snels naar eigen zeggen hoe de belangenverstrengeling werkt. "In de adviezen die de belastingadviseurs gaven, via de Nederlandse Orde van Belastingadviseurs, waren zij zeer kritisch op het wetsvoorstel: het ging ten koste van het vestigingsklimaat, het deugde juridisch niet. Maar uiteindelijk is die wet overgenomen door het kabinet." Uit het onderzoek van Snels blijkt daarnaast dat de universiteiten in 17 procent van de gevallen de dubbelfuncties niet op hun website zetten.

Als we op deze voet doorgaan worden we straks als wetenschap niet meer serieus genomen

Wetenschap serieus kunnen nemen

De Leidse hoogleraar belastingrecht, Jan Vleggeert, vindt ook dat er sprake is van belangenverstrengeling. Hij hield er afgelopen najaar zijn oratie over, hoewel hij daar wel over aarzelde. Niet onterecht, zo bleek, want het is hem niet door alle collega's in dank afgenomen. "Maar ik vond het een reëel probleem, dat aangekaart moest worden. Als we op deze voet doorgaan worden we straks als wetenschap niet meer serieus genomen."

De onafhankelijkheid van de fiscale wetenschap staat volgens Vleggeert onder druk. "Als adviseur dien je het klantbelang. Als je dan op de universiteit onafhankelijk naar fiscale kwesties moet gaan kijken, dan wordt het toch wel lastig om het klantbelang niet mee te laten wegen."

Afschaffing dividendbelasting

Als voorbeeld noemt de Leidse hoogleraar de discussie rondom de afschaffing van de dividendbelasting. Dat was een voorstel van het kabinet, waar in de Tweede Kamer en samenleving veel verzet tegen was.

Vleggeert: "In de fiscale wereld waren een heleboel voorstanders van afschaffing van de dividendbelasting, waar in de rest van de maatschappij dat heel anders lag. Dan kun je zeggen dat dat toeval is, maar dan is het toch niet goed dat er zo weinig diversiteit aan standpunten is op dat dossier in de fiscale wereld. Dus hier is echt wel iets aan de hand."

Aanbevelingen

Snels vindt dat er een eind moet komen aan de dubbele petten van de hoogleraren. "Het kabinet moet een richtlijn maken die zegt dat hoogleraren met een commerciële nevenfunctie geen lid zouden moeten zijn van adviescommissies voor de overheid."

Universiteiten moeten ook bij zichzelf te rade gaan, vindt Snels. "Die moeten eens goed nadenken of het wel verstandig is dat driekwart van de hoogleraren, die onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek moeten doen, ook een commerciële nevenfunctie hebben. Dat lijkt mij niet verstandig."

Taak voor universiteiten

Daarnaast kunnen universiteiten volgens hem nog op een andere manier ingrijpen. "Hoogleraren met een nevenfunctie zouden alleen nog bijzonder hoogleraar moeten kunnen zijn. Dat betekent dat ze parttime werken, meestal is dat een dag per week. En dan kunnen ze vier dagen adviseur zijn. Dan haal je de functie van praktijkkennis binnen de universiteit en dat is ook nuttig voor de wetenschap, maar het overgrote deel van de wetenschappers is dan echt onafhankelijk."

Ook hoogleraar Vleggeert vindt dat er meer fulltime hoogleraren aangesteld moeten worden. "Je wordt uit publiek geld, belastinggeld, betaald. Dan mag de belastingbetaler toch ook verwachten dat je het publieke belang dient en niet dat je een ander, commercieel belang, dat van de klant, op de achtergrond een rol laat spelen."

Tussen twee vuren

Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën (D66) is het grotendeels eens met de kritiek van GroenLinks. "Je kunt belangenverstrengeling krijgen. Een hoogleraar die bij een kantoor werkt kan iets adviseren wat goed uitkomt voor het kantoor. Ik zeg niet dat ze dat allemaal doen, maar het kan wel."

Maar er is ook een andere kant, vindt Vijlbrief. Want de politiek wil wel graag de deskundigheid van die hoogleraren gebruiken. "Ik zit wel een beetje tussen twee vuren." Toch heeft hij besloten dat er in een nieuwe commissie, die naar brievenbusmaatschappijen gaat kijken, geen mensen zitten die bij kantoren werken. Of dat voor toekomstige commissies ook gaat gelden, kan de staatssecretaris nu nog niet zeggen.

Reactie VSNU

De Vereniging van universiteiten, de VSNU, wilde alleen schriftelijk reageren op het onderzoek van GroenLinks. "Als je mogelijke belangenverstrengeling wil voorkomen, zorg je voor volledige transparantie, een goede regeling voor nevenwerkzaamheden en zie je daar streng op toe. Alle universiteiten houden zich aan de landelijke regeling nevenwerkzaamheden die door cao-partijen is vastgesteld."

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.