Nederland moet overschakelen op een zogeheten 'oorlogseconomie'. Dat schrijft CDA-Kamerlid Derk Boswijk in een initiatiefnota aan de Tweede Kamer. Oud-militairen steunen zijn oproep, omdat er een volgens hen een schrijnend tekort is aan munitie in Europa.

De Kamer praat vanavond met staatssecretaris Christophe van der Maat over de begroting van Defensie. Daar zal Boswijk onder andere vragen om meer geld en betere plannen voor de productie van munitie.

'Gigantische mismatch'

"De situatie is heel nijpend", begint Boswijk. "Dat was 'ie al in 2016. We kennen de verhalen van militairen die tijdens een oefening 'pang pang' moesten roepen, omdat er zelfs geen losse flodders waren. Dat is eigenlijk nooit goed hersteld."

"Nu zien we in Oekraïne dat Rusland op topdagen 60.000 granaten afvuurt. De Verenigde Staten hebben bijvoorbeeld 2 maanden de tijd nodig om zoiets te produceren. Dus je ziet een gigantische mismatch."

Oorlogseconomie

Daarom wil Boswijk overschakelen op een oorlogseconomie. "Dat hadden we veel eerder moeten doen. Er wordt nauwelijks nog geproduceerd. En alles wat er wordt geproduceerd, wordt geëxporteerd naar landen buiten de Europese Unie en de NAVO, omdat die contracten er al waren. Rusland heeft bijvoorbeeld de auto-industrie al omgebouwd naar een defensie-industrie, terwijl onze voorraden steeds kleiner worden."

Het is volgens Boswijk 'ontzettend naïef' dat het zover heeft kunnen komen. "We leven nu 80 jaar in vrede. Maar juist om in vrede te kunnen blijven leven, moet je je voldoende voorbereiden op het moment dat dat niet meer zo is." Wat de CDA'er betreft gaat Nederland ook munitie produceren.

'Landen kijken naar elkaar'

Dat in Nederland 'niks gebeurt, ondanks vele moties de afgelopen 4 jaar', frustreert Boswijk. "Helemaal als je weet dat in heel veel andere NAVO-landen eigenlijk diezelfde discussie plaatsvindt. Dat heel veel landen naar elkaar kijken en denken: 'Dat gaat mijn buurman wel oplossen'."

"Er is eigenlijk nauwelijks regie tussen de landen. Niemand pakt aan het einde van de dag de regie. Dat kunnen we ons gewoon niet veroorloven in deze tijd."

Deskundigen zijn kritisch

Boswijk is niet de enige die wil dat Nederland over gaat op een oorlogseconomie. Hooggeplaatste militairen zoals voorzitter Rob Bauer van het Militair Comité van de NAVO 2 weken geleden en ook andere militair deskundigen zeggen dat Nederland zich bewuster zou moeten zijn van oorlogsdreiging.

Oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif is zeer kritisch op het - volgens hem ontbrekende - gevoel van urgentie over dit probleem bij het huidige kabinet en de kamer.

'2 miljard lost problemen niet op'

Het kabinet wil nu 2 miljard euro extra uitgeven aan munitie. Dat lijkt een enorm bedrag, maar het lost het probleem zeker niet meteen op, zegt De Kruijff: "In 4 jaar gaat het niet lukken om onze voorraden aan te vullen."

"Je beleid moet zijn dat je voorraden hebt - een soort buffer waarmee je tegenslagen kunt opvangen. Nou, die hadden we al niet. En je moet productiecapaciteit hebben, waar je snel kunt opschalen als het moet. Die hebben we ook nog niet."

Te laat wakker

Wat uiteindelijk ideaal zou zijn, is een verdeling van de productie binnen Europa, volgens De Kruif. Daarin zou het ene land granaten voor kanonnen maken, het andere tanks en het andere kogels voor geweren. "Maar zo ver zijn we nog niet. Het wordt nu pas actueel, nu er weer dreiging is. Nu wordt iedereen wakker."

"Het zou daarom ook hartstikke handig zijn als je in Nederland ook je eigen industrie hebt. Dan heb je het voor een gedeelte zelf in de hand. En je staat er veel beter voor in de wereld, zodat je ook van andere landen snelle munitie kan krijgen. Maar ook hiervoor geldt: het kost veel tijd voordat je zo'n fabriek hebt opgezet en we praten er pas over als er een reële dreiging is."

Geen taboes meer

Ook als er snel vrede is op het Europese continent, terwijl Nederland fabrieken heeft gebouwd, is Boswijk niet bang dat Nederland met een eventuele voorraad blijft zitten. "Helaas is er ook weer een instabiele situatie in het Midden-Oosten. De garantie aan bedrijven dat ze hun productie kwijt kunnen, kan je wat mij betreft gewoon geven als overheid."

"De Deense overheid heeft gewoon zelf een munitiefabriek overgenomen. Ze hebben daar dus staatsgeproduceerde munitie. Ik sta open voor alle ideeën. Ik denk dat de nood enorm hoog is en dat er geen taboes moeten zijn." Daar sluit De Kruif zich bij aan. "Het is letterlijk een race tegen de klok. De prijs van die race wordt nu vooral betaald door het Oekraïense volk. Elke dag."

Justitie vervolgt vier vrouwen voor grafschennis op een begraafplaats in Leusden. Zij zouden daar bijna 4 jaar geleden een 'paranormale sessie' hebben gehouden bij kindergraven. Nabestaanden hopen er nu eindelijk achter te komen wat er precies is gebeurd.

De Palestijnse vlag of een regenboogvlag op het podium van het Eurovisie Songfestival? Dat is deze editie niet toegestaan: artiesten mogen alleen nog hun eigen vlag laten zien om 'politieke statements' te voorkomen. "De EBU is een bange organisatie."

De European Broadcasting Union (EBU) heeft het nieuwe vlaggenprotocol zelf niet bekendgemaakt, maar bevestigde wel berichten van de Deense omroep DR hierover. Hans Laroes, die jarenlang betrokken was bij de EBU als adviseur, vindt het een 'nogal onhandig' van de media-organisatie.

Vlag om identiteit te laten zien

De laatste jaren waren op het podium en in de green rooms - waar deelnemers wachten op de uitslag - nog verschillende vlaggen te zien, waaronder de Palestijnse vlag en de regenboogvlag. En op het podium nam zanger Nemo, die uiteindelijk won voor Zwitserland, vorig jaar de non-binaire vlag mee. Vlaggen zijn dan ook echt onderdeel van het Songfestival, zegt Laroes.

"Het hele Songfestival is erop gericht om mensen en landen en allerlei bevolkingsgroepen met elkaar te verbinden op een vrolijke manier. En dus ook mensen van allerlei identiteiten", legt hij uit. "En ik denk dat daarbij hoort dat die mensen ook hun identiteit laten zien. Dat kan via de vlag van je land, via de regenboogvlag en ook via een vlag waarin je Palestina steunt."

'Tegen geest van Songfestival'

Door het besluit van de EBU om alleen nationale vlaggen toe te staan op het podium kunnen deelnemende artiesten hun identiteit straks mogelijk niet volledig uiten. En dat vindt Laroes geen goede zaak: "Het is eigenlijk tegen de geest van het Songfestival in."

Hoe de organisator van het liedjesfestijn precies tot zo'n besluit komt, blijft volgens hem gissen. In principe wordt de uiteindelijke beslissing gemaakt door de producer van het Songfestival in overleg met het gastland, dit jaar dus Zwitserland. Maar de omroepen van andere deelnemende landen hebben volgens hem ook zeker invloed.

Onder hoge druk besloten?

Het zou dus zeker kunnen dat landen in dit geval invloed hebben uitgeoefend op de organisatie, zegt Laroes. "Er zijn ongetwijfeld een aantal omroepen die alvast bezwaar zijn gaan maken of bang zijn geworden." En dan gaan ze onder oplopende druk met elkaar appen, bellen en vergaderen, weet de voormalig EBU-adviseur.

"Het is op dit soort momenten een beetje een bange organisatie", gaat hij verder. "Dus omdat die verschillende standpunten van landen en omroepen eigenlijk boven die hele besluitvorming hangen, wordt er geprobeerd het allemaal zo rustig mogelijk te houden en ieder gedoe waar iemand boos van kan worden te vermijden. Dan ga je dus beslissen om geen vlaggen toe te laten."

'Niet nagedacht over regenboogvlag'

Het 'vlaggenverbod' is volgens Laroes vooral bedoeld om de Palestijnse vlag te weren van het podium. Dat daarmee bijvoorbeeld ook Pride-vlaggen in de ban worden gedaan, heeft de organisatie van tevoren misschien niet helemaal doorgehad, denkt hij.

"Ik denk dat ze vooral geen Palestijnse vlaggen willen laten zien en dat ze toen geaccepteerd hebben dat dan ook andere vlaggen als de regenboogvlag niet meer getoond worden", zegt hij. "Terwijl ik denk dat je daarmee juist een heleboel artiesten - en een heleboel mensen thuis - in hun hart raakt, en dat je daarmee dus ook je eigen Songfestival in het hart raakt."

Andere manieren zoeken

Overigens verwacht Laroes niet dat de deelnemende zangers zich ook helemaal aan de nieuwe regels gaan houden. "Ik denk dat redelijk wat artiesten op zoek gaan naar manieren om toch iets te laten zien." Als voorbeeld noemt hij Madonna, die in 2019 op het Songfestival in Israël een gastoptreden gaf en toen ook een statement maakte met de Palestijnse én Israëlische vlag.

Het zal hem niet verbazen als meer artiesten op zoek gaan naar manieren om standpunt over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden te laten blijken. "En eigenlijk wordt dat ook uitgelokt door de EBU. Het is dan ook een wedstrijdje van: wie is nu het slimst."

'Onverstandig en niet sympathiek'

In een poging om mogelijk gedoe rond de Palestijnse vlag te voorkomen, veroorzaakt de EBU met deze nieuwe regels juist méér gedoe, constateert Laroes. Het protocol rond de vlagen krijgt nu namelijk heel veel aandacht, ziet hij gebeuren.

En daar zit ook veel negatieve aandacht bij: zo noemde lbhti-belangenverenging COC Nederland het besluit van de EBU afgelopen weekend 'volstrekt belachelijk'. Laroes snapt de verontwaardiging over het vlaggenverbod. "Ik vind het echt een onverstandige en onaardige, niet sympathieke en niet empathische beslissing."

AVROTROS 'snapt besluit'

AVROTROS, die namens Nederland meedoet aan het Songfestival, liet eerder in een schriftelijke verklaring weten dat het de nieuwe regels rond vlaggen op het podium snapt. "Het Eurovisie Songfestival is een niet-politiek event en in dat kader begrijpen we deze beslissing."

"Het gaat enkel om de officiële momenten dat het duidelijk moet zijn om welk land het gaat", verduidelijkt de omroep over het doel van het protocol. "Op alle andere momenten staat het ons vrij om te communiceren wat we willen."

Claude zonder Congolese vlag

De omroep voegt daaraan toe dat het het jammer vindt 'dat ook symbolen die verbonden zijn aan inclusiviteit en vrijheid van expressie, zoals de regenboogvlag, nu onderdeel zijn geworden van deze maatregel'. AVROTROS erkent dat een regenboogvlag geen politiek statement is, 'maar het gaat er bij de EBU om dat er één lijn wordt getrokken'.

Zanger Claude doet over 3 weken namens Nederland mee aan het Songfestival. Hij komt uit de Democratische Republiek Congo, maar mag de vlag van zijn geboorteland straks dus ook niet laten zien op het podium en in de green room. Het publiek in de zaal mag wel met elk soort vlag zwaaien, zolang die volgens de Zwitserse wet toegestaan is.