Het Rijk geeft steeds meer geld uit aan advocaten en andere juridisch adviseurs. Zo ging er vorig jaar 33 miljoen euro naar de landsadvocaat. In 2016 was dat nog bijna 23 miljoen, een stijging van 44 procent.

Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij alle ministeries. Vooral de afgelopen 2 jaar stegen de bestedingen aan juridische ondersteuning hard.

180 miljoen

Werd in 2018 nog 25 miljoen euro uitgegeven aan de diensten van de landsadvocaat, in 2019 was dat toegenomen tot ruim 30 miljoen euro.

In totaal verdiende het kantoor Pels Rijcken, de landsadvocaat die sinds 1969 de overheid bijstaat, sinds 2014 180 miljoen euro aan opdrachten van ministeries.

Externe inhuur steeg

Ook de externe inhuur van andere advocaten en juristen groeide vorig jaar fors. Schommelden van 2014 tot 2018 de uitgaven aan externe inhuur van juridisch advies tussen de 9 en 14 miljoen euro; in 2020 deden alle ministeries samen voor bijna 30 miljoen euro een beroep op juristen van buitenaf.

Vooral bij het ministerie van Financiën groeide de inhuur van extern juridisch advies hard: van 1,8 miljoen euro in 2019 naar 7,7 miljoen euro vorig jaar.

Burgers vermorzeld

Hoogleraar Staats- en bestuursrecht Wim Voermans vindt het een 'opmerkelijk beeld'. "Alle recente affaires waarbij burgers zijn vermorzeld laten zien dat het recht halen voor de gewone burger steeds lastiger is geworden. Denk alleen al aan de toeslagenaffaire."

"Je hoort minister Sander Dekker van Rechtsbescherming steeds zeggen dat de juridisering is doorgeslagen en hij legt die bal voor een groot deel bij de burger", zegt Voermans. "Maar het lijkt er toch op dat het de staat is die de burger als tegenstander ziet en wel goed voor zichzelf en zijn eigen belangen zorgt."

Gaswinning Groningen

EenVandaag vroeg de ministeries ook in welke zaken de uitgaven aan de landsadvocaat het hoogst waren. Het dossier Gaswinning Groningen steekt er met kop en schouders bovenuit.

In 2,5 jaar tijd verdiende advocatenkantoor Pels Rijcken 8,2 miljoen euro aan juridische bijstand, waarvan verreweg het grootste deel (7,2 miljoen euro) aan aardbevingsschade en adviezen aan het Instituut Mijnbouwschade Groningen.

Toeslagenaffaire

Ook andere actuele affaires spekten de kas van de landsadvocaat. Zo werd door het ministerie van Financiën ruim 600.000 euro uitgegeven in de toeslagenaffaire. De landsadvocaat schoot het ministerie van Landbouw en Natuur te hulp in de afhandeling van zaken die veehouders aanspanden over fosfaatrechten (366.000 euro) en in het stikstofdossier (350.000 euro).

Het ministerie van VWS deed onder meer een beroep op Pels Rijcken vanwege advisering rond investeringen in de Pallas reactor (332.000 euro), corona-apps (256.000 euro) en de failliete IJsselmeerziekenhuizen (246.000 euro).

'Dossiers omvangrijker en complexer'

Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat in een reactie weten geen eenduidige verklaring te kunnen geven voor de toename aan externe inhuur van juridisch advies.

Volgens de landsadvocaat zijn de dossiers omvangrijker en complexer geworden, waardoor er meer werk moet worden verricht om de belangen van de staat te verdedigen.

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."