Nog meer versplintering na gemeenteraadsverkiezingen? 'Besturen van een gemeente is eigenlijk al niet meer te doen'

De versplintering in de lokale politiek is, net als in de Tweede Kamer, groter dan ooit. En dat heeft forse gevolgen: "De raad is nauwelijks in staat het college van burgemeester en wethouders te controleren, partijen zijn vooral met zichzelf bezig."

Zelfs voor wethouder en loco-burgemeester van Enschede, Niels van den Berg, is het moeilijk om alle partijen in de gemeenteraad in één keer op te noemen. "Op straat vragen mensen vaak: 'Wat zijn er veel partijen, is dat wel te doen?' En nee, eigenlijk is dat niet te doen."

Eindeloze raadsdebatten

De gemeenteraad van Enschede telt 39 zetels, op dit moment verdeeld over 13 partijen. Aan de komende verkiezingen doen 19 partijen mee. "Het besturen van de gemeente is nu al een hele kluif. De raadsdebatten duren eindeloos", vertelt Van den Berg.

"Iedere fractie wil punten scoren in zo'n debat. Als wethouder heb je daarna nog 5 minuten over voor je reactie op alle partijen. Dat is dodelijk voor de inhoud." Hij vindt dat er meer écht gedebatteerd moet worden. "Partijen zijn nu alleen maar bezig met hun eigen gelijk, echt schadelijk."

Water bij de wijn

Van den Berg was de afgelopen 4 jaar wethouder van zorg en sport in de gemeente Enschede. Zijn partij, Burgerbelangen Enschede, is met 7 zetels de grootste in de gemeenteraad. "Politiek bedrijven is water bij de wijn doen", vindt hij.

"Om een voorbeeld te geven: we hebben windmolens tegengehouden, maar de strijd om het zwembad verloren. Dan krijg je op straat te horen dat je je belofte hebt gebroken", vertelt de wethouder. "Die mensen stemmen vervolgens op een nieuwe partij, want die sluiten geen compromissen, zeggen ze. Maar dat kán helemaal niet. Je kunt niet besturen zonder compromissen te sluiten."

Waarom zou je stemmen? Dit heb jij aan de gemeenteraadsverkiezingen - uitlegvideo

Venlo tot Heerenveen

Enschede is lang niet de enige gemeente die worstelt met versplintering van de raad, weet hoogleraar lokaal bestuur aan de Universiteit Twente, Marcel Boogers. "Dit zie je overal, van Venlo tot Heerenveen. Grote partijen worden kleiner, kleine partijen worden groter."

Op lokaal niveau maakten vroeger drie partijen de dienst uit, vertelt hij: PvdA, CDA en VVD. "Enschede was echt een PvdA-stad. In 2006 haalde de partij 15 van de 39 zetels, bij de laatste verkiezingen nog 4." Dat komt deels doordat mensen minder loyaal aan een partij zijn, vertelt hij. "Ze splitsen zich tegenwoordig makkelijker af."

Meer polarisatie, minder inhoud

Ook hoogleraar Boogers ziet de nadelen van versplintering. "Het veroorzaakt meer polarisatie in de raad. Al die kleine fracties proberen zich te onderscheiden. Ze hollen van crisis naar crisis, want ze willen zich op elke vierkante centimeter profileren."

Dat heeft gevolgen voor de bestuurbaarheid van een gemeente. "De raad verliest haar positie als tegenmacht, ze wordt minder krachtig in het controleren van het college van burgemeester en wethouders. Het werk is steeds complexer geworden door de extra taken vanuit de landelijke overheid. Kunnen fracties van twee mensen dat wel aan? Die zijn vooral met zichzelf en hun eigen profiel bezig."

'Kiesdrempel flauwekul'

Dan maar een kiesdrempel, om het aantal partijen in te dammen? Wethouder Van den Berg is er niet per se tegen, hoogleraar Boogers vindt het middel 'flauwekul'. "Dit is nu eenmaal democratie, daar moet je mee leren omgaan", vindt hij. "Maar inderdaad: het redelijke midden, dat bereid is om te besturen en compromissen te sluiten, dat wordt steeds kleiner."

De wethouder maakt zich wel zorgen om de aanstaande verkiezingen en de waarschijnlijke verdere versplintering. "Ik hoop echt dat we die 7 zetels vasthouden en dat er niet alleen maar partijen van 3 zetels of minder ontstaan. Hoe gaan we de stad dan nog besturen?"