No farmers, no food: het is een veelgebruikte leus tijdens boerenprotesten. Maar het moet wel heel gek lopen willen we echt zonder eten komen te zitten, als een deel van de boerenbedrijven verdwijnen. Dat stellen onderzoekers. "Een beetje overdreven."
"Ons pand is bijna energieneutraal", vertelt agrariër André Mulder trots. In zijn bedrijf produceert hij op grote schaal rauwe melkproducten, van rauwmelkse yoghurt tot kaas.
'Kwaliteit in plaats van kwantiteit'
Hij runt zijn bedrijf op een 'extensieve' manier. Dat betekent dat hij als boer minimaal ingrijpt in de natuur en dat zijn dieren op een relatief groter stuk land grazen.
"We hebben een bedrijfsvoering gevonden die past bij de filosofie dat je goed voor het land moet zorgen", vertelt Mulder. In 1995 besloot hij over te schakelen naar biologisch. "Toen werd het me duidelijk dat het niet meer verantwoord was om te denken in schaalvergroting. Ik wilde als boer gaan voor kwaliteit in plaats van kwantiteit, met respect voor dier, natuur en milieu."
Moeilijk geld verdienen
Maar niet elke boer kan aan extensieve landbouw doen. Daar is Nederland veel te klein voor, zegt universitair hoofddocent voedsel en landbouw Jeroen Candel van de Wageningen Universiteit.
Daarnaast is het voor boeren lastig om voldoende geld te verdienen met extensiveren, denkt oprichter Joris Lohman van het bedrijf Food Hub. "Je hebt als boer dan meer land nodig om hetzelfde product te maken. En land is heel duur, dus dan is de enige optie om je prijs flink omhoog te schroeven."
Bekijk ook
Minder is lastig
Met zijn bedrijf helpt Lohman mensen en bedrijven om het voedselsysteem te veranderen. Hij begeleidt ook boeren en snapt dat het lastig kan zijn om over te stappen naar meer duurzame landbouw en de veestapel te verminderen.
"Het is moeilijk om meer geld te verdienen met minder. Als de bakker minder broodjes verkoopt heeft hij een probleem, net zoals dat als de helft van het vee van een boer weg zou moeten."
'No farmers, no food'
Tegelijkertijd erkennen Lohman en Candel beiden dat de oplossing voor het stikstofprobleem ligt bij het verkleinen van de veestapel. "Voor mij hoeven de boeren niet weg, maar ze moeten hun dieren óf verplaatsen of wegdoen. Het kan eigenlijk niet anders", zegt Lohman.
Boeren brengen daar tegenin dat een vermindering van vee in Nederland leidt tot een directe vermindering van het beschikbare voedsel. 'No farmers, no food' is een van de veelgebruikte leuzen tijdens de boerenprotesten.
Bekijk ook
'Geen reden tot paniek'
Dat klopt volgens Candel en Lohman niet helemaal: "Heel kort door de bocht is dat wat overdreven. Er is geen directe relatie tussen de hoeveelheid eten die we hebben en het eten dat boeren produceren", zegt Lohman van Food Hub.
Volgens hoogleraar Candel hebben we wel een probleem als er op de korte termijn helemáál geen boeren meer zijn, maar omdat dat niet snel zal gebeuren is er volgens hem geen reden tot paniek.
'Krachtig argument'
"Het is een krachtig argument van boeren en voor veel mensen klinkt het heel logisch, maar het staat ver af van hoe het voedselsysteem in Nederland werkt", vertelt Candel. Nederlandse agrarische producten gaan namelijk voor 70 procent naar het buitenland.
En er is meer aan de hand: "Er is een grote mate overproductie in de landbouw, een sterke inefficiëntie en we produceren zo niet-duurzaam dat we biodiversiteit verloren gaat om voedsel te produceren." Volgens Candel moeten we juist nu zorgen dat milieu, klimaat en het produceren van voedsel met elkaar in harmonie worden gebracht.
Eten duurder
Ook Lohman ziet die inefficiëntie van het voedselsysteem: "Ik vind dat de boeren een punt hebben als ze zeggen dat we meer ons eigen voedsel moeten produceren. Het probleem zit 'm erin dat lang geleden is ingezet op intensivering van de veehouderij."
Dat is niet meer houdbaar, zegt hij. "De tendens van 'no farmers, no food' is eigenlijk dan ook dat we wel kunnen eten, maar door dit systeem gaat dat eten waarschijnlijk wel duurder worden."
Bekijk ook
Niche
Het extensiveren van de veehouderij als oplossing voor het stikstofprobleem gaat voor de gemiddelde boer in elk geval niet lukken, denkt Lohman. "Er zijn heel veel boeren die toffe dingen hebben gedaan op het gebied van duurzaamheid, maar om op die manier een goede boterham te verdienen is echt een niche."
De ondernemer vindt dat de consument de prijs moet gaan betalen voor betere producten. Maar dat is volgens hem lastig, omdat we al meer betalen met de hogere prijzen voor dezelfde kwaliteit.
'Zelf de keuze gemaakt'
Volgens Candel zijn er alleen in bepaalde delen van Nederland mogelijkheden om een extensief landbouwbedrijf te houden. André Mulder is een van de weinigen die daarmee zijn bedrijf succesvol kan runnen.
Dat ziet hij zelf ook: "Heel veel boeren hebben zich 30 jaar geleden laten leiden door grote ondernemers en zijn gaan intensiveren. Ze schuiven dat nu af op de grote bedrijven, maar ze hebben zelf toentertijd die keuze gemaakt. Ik ben blij dat ik toen al de keuze heb gemaakt om mijn bedrijf op een andere manier in te richten. Nu was het te laat geweest."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
