Als topambtenaar speelde Sandra Palmen een belangrijke rol in het blootleggen van het toeslagenschandaal. Nu leidt ze als staatssecretaris de hersteloperatie voor gedupeerden. Over 2 jaar moet het opgelost zijn, zegt een zichtbaar geëmotioneerde Palmen.

Al 5 jaar wordt er gewerkt aan het herstellen van alles wat niet goed is gegaan in het kinderopvangtoeslagschandaal. Tienduizenden ouders wachten nog op volledige compensatie. "Per 2027 willen we de operatie vlot getrokken hebben", zegt Sandra Palmen, die sinds vorige maand staatssecretaris Herstel en Toeslagen is.

'Onrecht heeft mij diep geraakt'

"Ik heb aan het begin gestaan om het onrecht te signaleren en dat onrecht heeft mij diep geraakt. En voor die mensen sta ik hier." De staatssecretaris zegt, zichtbaar geëmotioneerd, in haar werk altijd een specifieke ouder voor ogen te hebben.

Zo vertelt ze over een van de gedupeerden: "Bij alles wat ik doe, zie ik haar voor me. Haar man heeft het grootste offer gemaakt om haar gezin en haar kinderen verder te helpen. Dat was in de tijd voordat de compensatieregelingen van start gingen. Haar man had een levensverzekering en hij heeft uiteindelijk ervoor gezorgd dat de levensverzekering tot uitkering kwam."

'Grootste schandaal sinds de oorlog'

"Ik kan dat nooit meer terugdraaien. Niemand kan dat ooit meer terugdraaien, hoe graag we dat ook zouden willen," gaat Palmen verder.

"Het is niet voor niets het grootste schandaal uit onze geschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog."

'Memo Palmen'

Palmen verwierf landelijke bekendheid door het memo-Palmen. In 2017 werkte ze als jurist voor de Belastingdienst en in die functie kreeg ze de vraag te onderzoeken hoe het nu zat met kinderopvangtoeslag.

Ze concludeerde in dit interne memo dat de Dienst fouten maakte die ten koste gingen van de ouders. Het memo belandde in een la.

Complexe zaak

Als staatssecretaris staat Palmen nu zélf aan het roer, en is het haar taak om het probleem op te lossen.

Ze vindt dat het herstel te lang duurt. Maar, benadrukt ook dat de zaak 'heel erg lastig en complex' is. "Toen de hersteloperatie van start ging, hadden we het beeld dat er een twee, drietal duizend gedupeerden zouden zijn. Inmiddels hebben ze zich zo rond de 70.000 mensen aangemeld."

Zeker 40.000 gedupeerden

Van die 70.000 zijn er volgens Palmen zo'n 40.000 'aangemerkt' als gedupeerd. "Dus je ziet al dat het een enorm proces is geweest om tot deze conclusie te komen."

"Er is al veel gedaan, maar we zijn er natuurlijk nog niet. En met name de bezwaren, de dossiers en die aanvullende schaderoutes, dat zijn nu de problemen waarop het is vastgelopen."

Commissie Van Dam

Om de schade alsnog zo snel mogelijk af te handelen is vorig jaar, opnieuw, een 'spoedadviescommissie' ingesteld. De commissie, commissie Van Dam, onderzoekt wat de beste manier is om de resterende schadegevallen zo snel mogelijk af te handelen.

Het advies wordt later deze maand verwacht. De staatssecretaris zegt dat advies af te wachten voordat ze haar verdere plannen bekendmaakt.

Versnellen en 'verslimmen'

Volgens oud-SP-Kamerlid Renske Leijten, die het schandaal mede met NSC-fractievoorzitter Pieter Omtzigt boven tafel kreeg, kan de afhandeling veel sneller. Begin dit jaar schreef ze op X dat de affaire voor de zomer kan worden afgehandeld.

"Ik denk dat dat uitermate ambitieus is", reageert Palmen. Ze geeft aan graag in gesprek met Leijten te willen gaan. "Ik sta sowieso open voor alle suggesties als het gaat om het versnellen en 'verslimmen'."

'Ouders centraal stellen'

Nu er al 5 jaar aan het herstel wordt gewerkt, overheerst bij veel ouders nog altijd het gevoel dat de overheid hen in de steek laat. "Dat is verschrikkelijk, echt verschrikkelijk," reageert Palmen.

"U kunt in ieder geval op mij rekenen dat ik de ouders centraal stel en dat mensen een overheid gaan ervaren die naast hen staat en niet tegenover hen", zegt de staatssecretaris tot slot.

Het is onrustig in Turkije sinds de arrestatie van burgemeester Ekrem Imamoglu in Istanbul. De Turkse president Erdogan hoopt hierdoor zijn politieke rivaal uit te schakelen. Duizenden mensen gingen de straat op te demonstreren tegen zijn arrestatie.

Het aantal gevallen met mazelen neemt snel toe. Vooral in de grote steden en dat komt mede door een dalende vaccinatiegraad. Hoe zorg je ervoor dat weer meer ouders hun kinderen laten inenten? De 'wijkgerichte aanpak' in Amsterdam lijkt succesvol.

Het RIVM kreeg de afgelopen 2 weken 45 nieuwe meldingen van besmettingen met mazelen binnen. Dat brengt het totaal aantal gevallen dit jaar al op 108. De meeste besmettingen worden gemeld op scholen in de regio's Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Eindhoven.

'Geen onschuldige ziekte'

In Amsterdam worden de meeste besmettingen tot nu toe gemeld op een basisschool in stadsdeel Nieuw-West. Het gaat om zestien kinderen, van wie er vier moesten worden opgenomen in het ziekenhuis.

Zorgwethouder Alexander Scholtes maakt zich grote zorgen over de uitbraak in de stad: "Mazelen is geen onschuldige ziekte. Het kan ernstige gevolgen hebben, soms zelfs met dodelijke afloop. Als wethouder, maar zeker ook als vader, vind ik dit heel zorgelijk."

Vaccinatiegraad zorgwekkend laag

Een belangrijke oorzaak van de uitbraak is de dalende vaccinatiegraad. Die is landelijk gedaald naar minder dan 80 procent, terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bij mazelen een minimum van 95 procent adviseert om groepsimmuniteit te bereiken.

Scholtes roept ouders in Amsterdam en ook daarbuiten daarom dringend op hun kinderen te laten vaccineren tegen ziektes zoals de mazelen. "Het is veilig, gratis en vaak dicht bij huis", benadrukt hij. "Je beschermt niet alleen je eigen kind, maar ook andere kinderen."

'Mazelen extreem besmettelijk'

Ook kinderarts Albertine Baauw benadrukt het belang van vaccinatie: "Mazelen is extreem besmettelijk. Een lage vaccinatiegraad leidt onvermijdelijk tot uitbraken."

Ze ziet steeds vaker twijfel en wantrouwen bij ouders, mede veroorzaakt door desinformatie over kindervaccins. Zo is er bijvoorbeeld het hardnekkige misverstand dat vaccinaties autisme zouden veroorzaken.

Contact met ouders

Om te voorkomen dat de vaccinatiegraad nog verder daalt, heeft Amsterdam de afgelopen jaren sterk ingezet op een 'wijkgerichte aanpak'. Die draait om lokaal contact met ouders, legt wethouder Scholtes uit.

"We maken vaccineren toegankelijker door het dicht bij huis te organiseren", vertelt hij. "Ouders hoeven niet ver te reizen naar een sporthal of een kliniek, vaccinaties vinden nu plaats in de eigen buurt, vaak zelfs zonder afspraak."

Persoonlijk gesprek

Daarnaast wordt er in de hoofdstad extra ingezet op gesprekken tussen ouders en deskundigen van de GGD. "Deze een-op-een-gesprekken zijn cruciaal om misverstanden weg te nemen en vragen van ouders persoonlijk te beantwoorden", zegt Scholtes.

Deze gecombineerde aanpak blijkt effectief: volgens de wethouder stijgt de vaccinatiegraad in Amsterdam voor het eerst sinds jaren weer onder schoolgaande kinderen. Vooral in wijken waar met de aanpak extra aandacht aan besteed wordt.

Landelijke uitrol?

Staatssecretaris Vincent Karremans van Jeugd, Preventie en Sport is onder de indruk van de Amsterdamse aanpak. Hij wil deze dan ook in andere grote steden invoeren en versterken.

"In Den Haag loopt bijvoorbeeld een pilot waarin jeugdverpleegkundigen vaccinaties geven in verloskundigenpraktijken", noemt hij als voorbeeld. "Mensen moeten laagdrempelig in hun eigen wijk het gesprek kunnen voeren over het belang van vaccineren en er direct actie op kunnen ondernemen."

'Structureel geld nodig'

Hoewel wethouder Scholtes tevreden is met de huidige resultaten, wijst hij op het belang van meer financiële steun vanuit Den Haag. "Amsterdam kan dit niet alleen", benadrukt hij. "Wij investeren zelf fors, afgelopen jaar bijna een miljoen euro, maar een structurele landelijke investering is noodzakelijk om blijvend succes te boeken."

Staatssecretaris Karremans heeft inmiddels extra budget beloofd voor volgend jaar, maar Scholtes pleit ervoor om voor de langere termijn geld vrij te maken. "Het gaat om de gezondheid van onze kinderen, nu én in de toekomst. Laten we hier samen verantwoordelijkheid voor nemen."