De EU-taskforce die nepnieuws verzamelt, krijgt forse kritiek te verduren. In de databank staan inmiddels meer dan 3.500 voorbeelden van fakenieuws, bedoeld om het Kremlin te ondersteunen. Maar tegenstanders spreken van censuur: artikelen die in het gegevensbestand terecht komen, zouden nauwelijks worden onderbouwd.

De campagne tegen nepnieuws wordt officieel gevoerd onder de titel ‘EU versus Disinformation’ en valt onder de European External Action Service East Stratcom Task Force (East Stratcom). In het Europees Parlement werd deze week gedebatteerd over de resultaten van de werkgroep.

GeenStijl

Inmiddels telt de databank meer dan 3.500 voorbeelden van wat zij zien als nepnieuws. “Rusland is er niet eens echt terughoudend over”, aldus Sir Julian King, Eurocommissaris van Veiligheid dinsdag. “In de officiële militaire doctrine en uitspraken van topgeneraals worden de verspreiding van desinformatie en de poging daarmee te destabiliseren verdedigd als een legitiem wapen.”

Het gaat vooral om Russische mediaberichten en Engelstalige berichten over Rusland en Oekraïne. In de database staat ook content van NPO Radio 1, De Gelderlander, The Post Online (TPO) en twee artikelen van GeenStijl. De EU versus Disinformation beoordeelde bijvoorbeeld een TPO-reportage van Chris Aalberts als nepnieuws. Aalberts schreef een verslag van Forum voor Democratie-bijeenkomst. Omdat wát er tijdens de bijeenkomst werd gezegd volgens de werkgroep niet klopte, werd het bericht als nepnieuws bestempeld. Een Non Gouvernementele Organisatie (NGO) uit Oekraïne diende vervolgens een klacht in waarop EU versus Disinformation de feitelijke reportage brandmerkte als onjuist.

Database ‘heel gevaarlijk’

De database wordt bijgehouden door circa veertien medewerkers die daar door EU-lidstaten zijn gedetacheerd. Zij werken samen met zo’n 400 bijdragers die door heel Europa zitten. Die bijdragers kunnen melding maken van artikelen die desinformatie bevatten. Volgens de Europese Unie worden de meldingen gecheckt. Indien medewerkers van EU versus Disinformation ook concluderen dat er sprake is van desinformatie, wordt deze toegevoegd aan de database.

Critici en journalisten reageren verontwaardigd op de database. “De Nederlandse voorbeelden zijn volledig uit de lucht gegrepen”, reageert mediadeskundige Alexander Pleijter. “Nepnieuws betekent het doelbewust verspreiden van nieuws om daarmee politieke of commerciële doelen te behalen, daar is hier geen sprake van. De Nederlandse voorbeelden zijn aangemeld door een instantie die zich bezig houdt met het promoten van Oekraïne in de EU. Dat is dus een propagandaclub.”

‘Amateuristische werkwijze’

Daarnaast hekelt Pleijter de “amateuristische wijze” van factchecking. “Als je kijkt naar die database, dan wordt er eigenlijk geen onderbouwing geleverd.” Hij noemt het “heel gevaarlijk” om media in een database te zetten en ze te kwalificeren als verspreiders van nepnieuws. “Als media iemand aan het woord laten die iets beweren of waarvan blijkt dat het niet klopt dan wil het natuurlijk niet zeggen dat het de media zijn die bewust nepnieuws verspreiden.”

Ook Hans Nijenhuis, hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad, is kritisch. “Het is een raar dat het bericht van De Gelderlander op de website van desinformatie staat. Het is een keurig ANP-nieuwsbericht”, aldus Nijenhuis. “Met zulke bestrijders van nepnieuws heb je geen nepnieuws meer nodig. Jammer, want nepnieuws is een serieus probleem en de bestrijding ervan verdient beter dan dit. Ik vrees dat de website over desinformatie zichzelf nu bezondigt aan desinformatie. Laten we maar aannemen dat het een probleem met de vertaling was.”

Volgens Kamerlid Ronald van Raak (SP) is de vrijheid van journalistiek in gevaar wanneer ‘Europese organisaties verslaggevers gaan beoordelen’. Hij wil dat minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren (D66) verhaal gaat halen bij EU versus Disinformation. Dat meldt The Post Online (TPO). Van Raak vindt de kwestie onverkwikkelijk en wil dat Ollongren de EU duidelijk maakt dat “journalisten die verslag doen van politieke bijeenkomsten niet verantwoordelijk zijn voor hetgeen op deze bijeenkomsten wordt gezegd.”

Nepnieuws? Veel mensen raken verward

Nepnieuws en de discussie daarover leiden bij veel mensen tot verwarring. Uit onderzoek in opdracht van de Volkskrant  in december blijkt dat gemiddeld een op de drie Nederlanders tegenwoordig niet meer weet wat waar is en wat niet. Dat geldt vooral voor lageropgeleiden (40 procent).

Van de hoogopgeleiden zegt 41 procent echt nieuws en nepnieuws wel van elkaar te kunnen onderscheiden. Onder laagopgeleiden is dat 19 procent. De mensen die nieuws online tot zich nemen hebben minder moeite het onderscheid te maken dan degenen die het uit de krant halen.

Vrijwel alle ondervraagden (82 procent) zeggen dat nepnieuws een bedreiging is voor het functioneren van onze democratie en rechtsstaat.

Reactie EU-Taskforce

EenVandaag heeft de verantwoordelijke Taskforce om een reactie gevraagd. Een woordvoerder liet weten "Ieder stuk informatie meerdere keren te onderzoeken, maar vergissingen zijn altijd mogelijk. Daarom is het mogelijk om via een heldere, makkelijke en toegankelijke manier mogelijke vergissingen door te geven, zodat hier naar gekeken kan worden, en indien nodig, worden gecorrigeerd." Volgens de taskforce is niet ieder artikel waar zij zich op focussen ingegeven door het Kremlin, maar geven ze slechts aan dat bepaalde informatie geidentificeerd kan worden als zijnde afkomstig van het Kremlin. "Er is geen zwarte lijst van media-uitingen die pro-Kremlin desinformatie verspreiden."  

reactie
clock 19-01-2018 01:00

Lees hieronder de reactie van het verantwoordelijke instituut binnen de EU.

What is the team of EU vs Disinformation basing their conclusions on? In other words: when does a report that is being contributed fit the description of being 'disinforming'. 

The Disinformation Review analyses messages which are a) false, which is determined by the facts and b) originating from and/or in line with pro-Kremlin disinformation messaging. Facts are verifiable. People should be aware of false claims. This is part of the work of the Task Force: to better forecast, address and respond to pro-Kremlin disinformation. Every piece of disinformation contained in the online database of EUvsDisinfo gets checked several times. However, mistakes are possible. For that reason there is a clear, easy and accessible way for possible mistakes through the website to be reported so that this can be looked into and, if needed, corrected. If an article is listed as disinformation by the EUvsDisinformation team, this does not necessarily imply, however, that the outlet concerned is linked to the Kremlin or pro-Kremlin, or that it has intentionally sought to disinform. See the disclaimer on the website: euvsdisinfo.eu/about/

Is every reported article in the Disinformation Review checked by the team after initial reports? 

Yes. Every piece of disinformation contained in the online database of EUvsDisinfo gets checked several times. However, mistakes are possible. For that reason there is a clear, easy and accessible way through the website for possible mistakes to be reported so that this can be looked into and, if needed, corrected.

Is every article in the Disinformation Review seen as disinforming? 

The Disinformation Review highlights the latest news articles carrying key examples of how pro-Kremlin disinformation finds its way into the international information space, as well as news and analysis on the topic. The Review focuses on key messages carried in the media, which have been identified as providing a partial, distorted or false view or interpretation and/or spreading key pro-Kremlin messaging. It does not necessarily imply, however, that the outlet concerned is linked to the Kremlin or pro-Kremlin, or that it has intentionally sought to disinform. The focus is on the message, not the messenger: there is no blacklist of media outlets spreading pro-Kremlin disinformation. The Review is compiled from the Task Force's own investigations and after having fact-checked contributions from a network of more than 400 experts, journalists, officials, NGOs and Think Tanks in over 30 countries. The Disinformation Review is intended to raise awareness of disinformation. It is in no way prescriptive of how the analysis should be used or treated by users, but can provide valuable data for analysts, journalists and officials dealing with this issue, as well as for interested members of the public.

In the debate about disinformation Sir Julian King mentioned that 'a special task force which operates under Federica Mogherini' has gathered more than 3500 examples of articles being spread that contain Russian desinformation. Are these examples the one gathered by Disinformation vs EU? 

Yes. The online database has over 3,500 examples of disinformation collected by EUvsDisinformation.

The Dutch news organizations which are listed as being disinforming claim that they are not spreading disinformation, yet they are listed on the website without them ever being told that they qualify as disinforming outlets. The reports are being made by a pro-Ukrainian NGO. Which checks are in place to ensure that there are no mistakes being made in listing outlets as disinforming? 

Every piece of disinformation contained in the online database of EUvsDisinfo gets checked several times. The focus is on the message, not on the messenger. If the message is false and it repeats pro-Kremlin disinformation lines, it’s published as a disinformation case on the website. However, mistakes are possible. For that reason there is a clear, easy and accessible way through the website for possible mistakes to be reported so that this can be looked into and, if needed, corrected.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.