Nederland verzamelland: we hebben relatief niet de meeste musea ter wereld, maar het zijn er wel veel

Theekoppen, tegels, plastic zakjes: je kan het zo gek niet bedenken, of er is wel een museum voor in Nederland. Er wordt zelfs beweerd dat we de meeste musea hebben per 100.000 inwoners. We hebben er in elk geval veel en dat is niet zo gek.

We hebben zelfs zoveel musea, dat Nederland volgens de directeur van Beeld en Geluid 'het dichtst-bemuseumde land ter wereld' is. Volgens voorzitter Mirjam Pracht van het Landelijk Contact van Museum Consulenten zijn er tot wel 900 musea in Nederland. "Het CBS telt er bijna 700, maar wij weten als consulenten dat het er meer zijn. Want lang niet alles wat zich museum noemt, wordt ook meegenomen in de statistieken."

Verzamelen is echt Nederlands

Denk bijvoorbeeld aan iemand met een verzameling oude telefoontoestellen, of postzegels. In Nederland mag iedereen zich een museum noemen en die definitie verschilt ook nog eens per land. Daarom valt niet eenduidig te zeggen dat land a, zeg Nederland, per 100.000 inwoners meer musea heeft dan land b, bijvoorbeeld Duitsland.

Maar we hebben dus wel een behoorlijk aantal musea. Hoe dat komt, kan oud-directeur Wim Pijbes van het Rijksmuseum wel verklaren. De oorsprong van musea ligt vaak in een verzameling. "En Nederlanders staan bekend als zuinig volk. Zuinigheid, sparen en verzamelen liggen een beetje in elkaars verlengde. En dat verzamelen doen wij Nederlanders echt naar hartelust. Op een gegeven moment loopt dat zó uit de hand, dat er een museum ontstaat. Die verzameldrift, dat zit kennelijk diep in ons DNA."

Verzamelwoede

"De Nederlanden zijn altijd een vrij rijk gebied geweest en daardoor was er veel geld voorhanden voor verzamelen. De middenklasse had genoeg geld en verzamelde bijvoorbeeld zilver," vertelt Pijbes. Daarnaast is er nog een eigenschap die ervoor zorgt dat Nederlanders van verzamelen houden: "Ordenen is ook een heel Nederlands fenomeen. Het in kaart brengen van de wereld om ons heen is voor ons belangrijk." Ook dat kan volgens Pijbes de oorzaak zijn dat er nu nog steeds veel musea zijn.

Al die verzamelingen en musea laten zien hoe onze cultuur zich heeft ontwikkeld, zegt Pijbes. "Het is ontzettend leuk om iets van één aspect van het leven of een cultuur te zien. En dat door middel van vergelijking te onderzoeken. Het kan bijvoorbeeld leuk zijn om honderd dakpannen op een rij te zien en te zien dat er allemaal verschillen in zitten. Die verzamelingen geven een soort weergave van wat zich in streken en culturen heeft afgespeeld. Daarmee is het een soort fundament van een cultuur."

We hebben er veel

Maar hoe zit het nou: heeft Nederland echt de meeste musea, gekeken naar het aantal inwoners? Omdat de definitie van 'museum' per land verschilt, is deze vraag eigenlijk bijna niet te beantwoorden. Maar als we kijken naar de studies die zijn gedaan, blijkt dat Nederland in elk geval in niet één ranglijst bovenaan staat, hoewel we dat zelf graag geloven.

Wel staan we vaak hoog in de lijst: in sommige onderzoeken bemachtigen we zelfs een plek in de top 3. Maar de conclusie is volgens Pracht wel duidelijk: "Het is een onbewezen stelling dat we in Nederland het 'dichtst-bemuseumde' land ter wereld zijn. Maar dat we er heel veel hebben, is absoluut waar."