Nederland is totaal niet voorbereid op een luchtaanval, zeggen experts: 'Alles is verwaarloosd'

Een bom op de haven van Rotterdam of het Internationaal Strafhof in Den Haag: het is ondenkbaar, maar Rusland dreigt er regelmatig mee. En als Nederland getroffen wordt door luchtaanvallen, zijn we volgens deskundigen totaal niet voorbereid.

Er woedt oorlog op ons continent. De dreiging is terug van weggeweest, maar als er nu een Russische bom op Nederland valt ligt er bepaald geen sluitend draaiboek klaar, klinkt de waarschuwing. Voorzorgsmaatregelen uit de Koude Oorlog zijn opgeheven.

Burger Beveiliging

Het is iets waar Marcel Dokter, voorzitter van de Vakbeweging Brandweer Vrijwilligers, zich grote zorgen over maakt. Tot halverwege de jaren 80 was er in ons land een geoliede machine van burgervrijwilligers, de zogenaamde Burger Beveiliging (BB).

Het was een organisatie van zo'n 165.000 getrainde vrijwilligers die precies wisten wat er moest gebeuren bij een nucleaire aanval of een luchtbombardement. "In Nederland hebben we dit allemaal opgeheven", zegt Dokter.

Op alles voorbereid

"Als je bijvoorbeeld naar onze oosterburen in Duitsland kijkt", vervolgt hij, "hebben zij nog steeds een enorme organisatie met tienduizenden mensen klaarstaan die bij zulke extreme omstandigheden precies weten wat ze moeten doen."

Peter Horreman was zo'n vrijwilliger bij de Burger Beveiliging. De organisatie werd in de jaren '50 opgericht om burgers te beschermen in tijden van oorlog. "We waren op alles getraind. Het verzorgen van gewonden, het regelen van vervoer, en het organiseren van de openbare orde."

'Alles is verwaarloosd'

Toen midden jaren 80 de Koude Oorlog op zijn einde was en de dreiging van een oorlog op Nederlands grondgebied naar de achtergrond verdween, besloot de regering de BB op te heffen.

De spullen en het takenpakket werden verdeeld onder Defensie, het Rode Kruis en de brandweer, tot groot verdriet van Horreman. "Alles is verwaarloosd, er is helemaal niks meer. Geen schuilgelegenheden, geen bunkers. Mensen kunnen nergens heen als er een bom valt."

Niet op ingesteld

Er is in Nederland geen enkele bruikbare schuilkelder meer te vinden, en het materiaal waarmee gewerkt moet worden is hopeloos verouderd. Bovendien, zegt Dokter, is de brandweer helemaal niet toegerust op luchtaanvallen.

"Wij hebben veel minder mensen en middelen", constateert hij. "Bovendien zijn wij als brandweer ingericht op kleinschalige woningbranden, niet op een aanval van een vreemde mogendheid. Er moet dus echt wat gebeuren."

Zelfredzaamheid

Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en als portefeuillehouder crisisbeheersing van de Veiligheidsberaad verantwoordelijk voor rampen en crisisbestrijding, snapt de oproep van de brandweer. Toch doet hij vooral een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers.

De overheid is volgens hem simpelweg niet tot alles in staat. "De vraag of je voldoende middelen en mensen hebt, kun je altijd met nee beantwoorden", zegt Bruls.

'Overheid kan niet alles'

Bovendien is het volgens de burgemeester ondoenlijk om voor alle Nederlanders schuilkelders te gaan bouwen. "We hebben inmiddels 18 miljoen Nederlanders. Als we daar allemaal schuilkelders voor gaan bouwen, kunnen we bijvoorbeeld niks meer tegen cyberaanvallen doen."

Hij blijft hameren op zelfredzaamheid. "Ik denk dat we eerder oefeningen moeten gaan bedenken. Dat er een soort samenspel is tussen overheid en burger. Ik wil echt de indruk wegnemen dat de staat elke ramp en calamiteit kan oplossen. Dat is gewoon niet zo."

Hoop

Toch heeft voormalig BB-lid Horreman nog een klein beetje hoop dat de organisatie van weleer ooit weer terugkeert, zeker nu de oorlogsdreiging een stuk groter is geworden.

"Ik heb begrepen dat Defensie hier op het voormalig oefenterrein van de Burgerbescherming een kijkje heeft genomen. Dan is er misschien toch nog een kans dat over een nieuwe vorm van civiele bescherming wordt nagedacht."