Nederland is kampioen exporteren van plastic afval naar het buitenland. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Plastic Soup Foundation. 70 miljoen kilo belandt er jaarlijks in Indonesië. "Er moet zo snel mogelijk een exportverbod komen."

Van alle landen in de Europese Unie (EU) vervoert Nederland het meeste plastic afval naar landen daarbuiten, zoals Indonesië, 11.000 kilometer verderop. Dat blijkt uit het nieuwe onderzoek.

'Exportverbod nodig'

Voor 2018 ging bijna al het plastic afval ter wereld naar China, vertelt Jurjen de Waal van Plastic Soup Foundation. "Maar dat zorgde daar voor enorme problemen, dus China heeft toen gezegd 'dit willen we niet meer' en ze hebben hun grenzen gesloten."

Dit zorgde voor een enorme opstopping in het systeem, waarna andere landen gevonden werden om het afval naartoe te brengen, zoals Indonesië. Plastic Soup Foundation wil zo snel mogelijk een exportverbod op plastic afval naar buiten de EU. "We mogen de mensen in landen als Indonesië niet met onze problemen opzadelen", stelt De Waal.

Albert Heijn en Jumbo

Plastic uit Nederland komt bijvoorbeeld terecht in het dorp van de 15-jarige Nina Aqilani. Ze woont op Oost-Java aan de Brantas Rivier, in het district Gresik. Het liefst kijkt Nina films of leest ze stripboeken, maar meestal is ze bezig met het verzamelen van plastic.

"Thuis google ik dan de woorden op de verpakkingen", zegt Nina. "En ik kom vaak namen tegen van Nederlandse winkels als Albert Heijn, Jumbo, Hema en Kruidvat en merken als Verkade, Lay's en Haribo."

Bron: Plastic Soup Foundation

Recycling loopt stroef

Hoe het kan dat er zoveel export van plastic afval is? En hoe komt het in de tuin van Nina terecht? Dat al het plastic in Nederland wordt gerecycled is een mythe, zegt De Waal van Plastic Soup Foundation. "Op dit moment wordt minder dan 50 procent van de plastic verpakkingen in Nederland gerecycled."

"Het plastic dat jij thuis scheidt, wordt keurig door de gemeente opgehaald. Vervolgens wordt het aangeboden voor recycling. Maar in de praktijk dat gaat niet altijd goed. Soms raakt het plastic afval vermengd met ander afval, of raakt het vervuild. En dan kan het niet meer gebruikt worden voor recycling."

Exporteren goedkoper

Afgekeurd plastic afval kan de verbrandingsoven in, maar vaak wordt gekozen voor export, omdat dat goedkoper is, vertelt De Waal.

"Dan wordt het op transport gezet naar het buitenland. Daar zou het dan verder verwerkt moeten worden en zo staat het ook op de officiële papieren, maar in de praktijk komt daar niets van terecht."

Bron: Daru Aqilani

'Ons land als jullie vuilnisbak'

Het maakt Nina Aqilani uit Gresik verdrietig, bang en kwaad tegelijk. "Jullie gebruiken ons land als vuilnisbak. Dat kwetst mij als Indonesiër. Het vervuilt onze lucht, bodem, het rivier- en grondwater. We voelen nu misschien niet meteen de gevolgen, behalve dat het er vreselijk uitziet, maar over 10 jaar komt ook onze fysieke gezondheid in gevaar."

Nina wordt vaak vergeleken met de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. Want inmiddels zoekt Nina, net als Thunberg, contact met leiders van de landen die export van plastic afval toestaan. "Ik zou Greta graag ontmoeten. Niet alleen omdat ik haar bewonder, maar ook omdat ik behoorlijk wat Zweeds plastic afval in mijn regio heb gevonden."

'Investeer in betere technieken'

Met het exportverbod, waar Plastic Soup Foundation voor pleit, is Nina het roerend eens. "Stop met het dumpen van plastic afval in mijn land. Haal terug wat jullie hebben gebracht. Jullie zijn een rijk land en hebben toegang tot hoogstaande technologieën. Waarom investeren jullie niet in betere recyclingtechnieken, zodat er meer plastic kan worden hergebruikt?"

In Eindhoven gebeurt dit al wel. Een paar jaar geleden deed het bedrijf Ioniqa een uitvinding waardoor plastic afval eindeloos kan worden gerecycled. En dat betekent minder plastic afval.

Bron: Plastic Soup Foundation

Eindeloos nieuw plastic

"Wat we hebben gedaan is een slim middel bedenken waarmee we gekleurd plastic kunnen afbreken tot op het niveau van moleculen. Zo krijg je een hele zuivere grondstof, net zo zuiver als wat we nu uit olie halen", zegt directeur Tonnis Hooghoudt. "En daarmee kunnen we eindeloos nieuw plastic maken."

Dit proces heet 'chemische recycling'. "Bij mechanisch recyclen, wat nu veel wordt gedaan, smelt je plastic voorwerpen om tot iets nieuws, maar elke keer gaat de kwaliteit van het plastic wat achteruit. Na 6 keer recycling is het 'op' en zit je toch weer met afval." Chemisch gerecycled plastic verliest volgens Hooghoudt niets aan kwaliteit. In Geleen staat inmiddels een chemische recyclingfabriek en wat de directeur betreft wordt het de norm.

Verpakkingsvrij

De Waal van Plastic Soup Foundation is blij met de inspanningen van Hooghoudt en zijn mensen, maar vindt het nog belangrijker dat het gebruik van plastic vermindert. "We moeten stoppen met alles in te willen pakken in plastic. Al dat wegwerpplastic is absoluut niet nodig", zegt hij.

"In Frankrijk is het sinds dit jaar verboden om groente en fruit in plastic te verpakken en dat gaat daar prima. En in 2030 moet minstens 20 procent van de Franse winkels ingericht zijn voor 'refill' zodat je als klant je eigen verpakking kunt gebruiken. Dat zouden we in Nederland ook moeten doen."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."