Nederland is kampioen exporteren van plastic afval naar het buitenland. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Plastic Soup Foundation. 70 miljoen kilo belandt er jaarlijks in Indonesië. "Er moet zo snel mogelijk een exportverbod komen."

Van alle landen in de Europese Unie (EU) vervoert Nederland het meeste plastic afval naar landen daarbuiten, zoals Indonesië, 11.000 kilometer verderop. Dat blijkt uit het nieuwe onderzoek.

'Exportverbod nodig'

Voor 2018 ging bijna al het plastic afval ter wereld naar China, vertelt Jurjen de Waal van Plastic Soup Foundation. "Maar dat zorgde daar voor enorme problemen, dus China heeft toen gezegd 'dit willen we niet meer' en ze hebben hun grenzen gesloten."

Dit zorgde voor een enorme opstopping in het systeem, waarna andere landen gevonden werden om het afval naartoe te brengen, zoals Indonesië. Plastic Soup Foundation wil zo snel mogelijk een exportverbod op plastic afval naar buiten de EU. "We mogen de mensen in landen als Indonesië niet met onze problemen opzadelen", stelt De Waal.

Albert Heijn en Jumbo

Plastic uit Nederland komt bijvoorbeeld terecht in het dorp van de 15-jarige Nina Aqilani. Ze woont op Oost-Java aan de Brantas Rivier, in het district Gresik. Het liefst kijkt Nina films of leest ze stripboeken, maar meestal is ze bezig met het verzamelen van plastic.

"Thuis google ik dan de woorden op de verpakkingen", zegt Nina. "En ik kom vaak namen tegen van Nederlandse winkels als Albert Heijn, Jumbo, Hema en Kruidvat en merken als Verkade, Lay's en Haribo."

Bron: Plastic Soup Foundation

Recycling loopt stroef

Hoe het kan dat er zoveel export van plastic afval is? En hoe komt het in de tuin van Nina terecht? Dat al het plastic in Nederland wordt gerecycled is een mythe, zegt De Waal van Plastic Soup Foundation. "Op dit moment wordt minder dan 50 procent van de plastic verpakkingen in Nederland gerecycled."

"Het plastic dat jij thuis scheidt, wordt keurig door de gemeente opgehaald. Vervolgens wordt het aangeboden voor recycling. Maar in de praktijk dat gaat niet altijd goed. Soms raakt het plastic afval vermengd met ander afval, of raakt het vervuild. En dan kan het niet meer gebruikt worden voor recycling."

Exporteren goedkoper

Afgekeurd plastic afval kan de verbrandingsoven in, maar vaak wordt gekozen voor export, omdat dat goedkoper is, vertelt De Waal.

"Dan wordt het op transport gezet naar het buitenland. Daar zou het dan verder verwerkt moeten worden en zo staat het ook op de officiële papieren, maar in de praktijk komt daar niets van terecht."

Bron: Daru Aqilani

'Ons land als jullie vuilnisbak'

Het maakt Nina Aqilani uit Gresik verdrietig, bang en kwaad tegelijk. "Jullie gebruiken ons land als vuilnisbak. Dat kwetst mij als Indonesiër. Het vervuilt onze lucht, bodem, het rivier- en grondwater. We voelen nu misschien niet meteen de gevolgen, behalve dat het er vreselijk uitziet, maar over 10 jaar komt ook onze fysieke gezondheid in gevaar."

Nina wordt vaak vergeleken met de Zweedse klimaatactiviste Greta Thunberg. Want inmiddels zoekt Nina, net als Thunberg, contact met leiders van de landen die export van plastic afval toestaan. "Ik zou Greta graag ontmoeten. Niet alleen omdat ik haar bewonder, maar ook omdat ik behoorlijk wat Zweeds plastic afval in mijn regio heb gevonden."

'Investeer in betere technieken'

Met het exportverbod, waar Plastic Soup Foundation voor pleit, is Nina het roerend eens. "Stop met het dumpen van plastic afval in mijn land. Haal terug wat jullie hebben gebracht. Jullie zijn een rijk land en hebben toegang tot hoogstaande technologieën. Waarom investeren jullie niet in betere recyclingtechnieken, zodat er meer plastic kan worden hergebruikt?"

In Eindhoven gebeurt dit al wel. Een paar jaar geleden deed het bedrijf Ioniqa een uitvinding waardoor plastic afval eindeloos kan worden gerecycled. En dat betekent minder plastic afval.

Bron: Plastic Soup Foundation

Eindeloos nieuw plastic

"Wat we hebben gedaan is een slim middel bedenken waarmee we gekleurd plastic kunnen afbreken tot op het niveau van moleculen. Zo krijg je een hele zuivere grondstof, net zo zuiver als wat we nu uit olie halen", zegt directeur Tonnis Hooghoudt. "En daarmee kunnen we eindeloos nieuw plastic maken."

Dit proces heet 'chemische recycling'. "Bij mechanisch recyclen, wat nu veel wordt gedaan, smelt je plastic voorwerpen om tot iets nieuws, maar elke keer gaat de kwaliteit van het plastic wat achteruit. Na 6 keer recycling is het 'op' en zit je toch weer met afval." Chemisch gerecycled plastic verliest volgens Hooghoudt niets aan kwaliteit. In Geleen staat inmiddels een chemische recyclingfabriek en wat de directeur betreft wordt het de norm.

Verpakkingsvrij

De Waal van Plastic Soup Foundation is blij met de inspanningen van Hooghoudt en zijn mensen, maar vindt het nog belangrijker dat het gebruik van plastic vermindert. "We moeten stoppen met alles in te willen pakken in plastic. Al dat wegwerpplastic is absoluut niet nodig", zegt hij.

"In Frankrijk is het sinds dit jaar verboden om groente en fruit in plastic te verpakken en dat gaat daar prima. En in 2030 moet minstens 20 procent van de Franse winkels ingericht zijn voor 'refill' zodat je als klant je eigen verpakking kunt gebruiken. Dat zouden we in Nederland ook moeten doen."

De bezuiniging van 335 miljoen euro op het openbaar vervoer, die het kabinet volgend jaar wil doorvoeren, heeft mogelijk ingrijpende gevolgen voor het busvervoer. Dat zegt reizigersvereniging Rover.

Rover bracht voor het busvervoer in kaart wat de bezuinigingen voor gevolgen kunnen hebben. De scenario's die daaruit volgen, kun je 'extreem' noemen. Samengevat: of de prijzen gaan flink omhoog, of er wordt een grote hap uit de dienstregeling genomen, of het wordt een combinatie van beide.

Veel onduidelijk

"Vooropgesteld: de werkelijke gevolgen weet nu nog niemand", zegt directeur Freek Bos van Rover. "Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat er geen enkele bus minder gaat rijden, maar dat de kaartjes 25 procent duurder worden."

Hij vervolgt: "Of de kaartjes worden 15 procent duurder en een relatief klein deel van de bussen en trams wordt geschrapt."

Helemaal geen bus meer

Rover maakte per provincie scenario's: welke hap moet er uit de dienstregeling worden genomen als er geen forse prijsstijgingen zouden komen om de bezuiniging mee te dekken? Het zijn minimale varianten, maar zelfs die zijn al 'zeer ingrijpend' te noemen. "Op zondag helemaal geen bus meer, bijvoorbeeld. En er zijn ook regio's waar je er rekening mee moet houden dat daar 's avonds geen bus meer rijdt", vervolgt Bos.

Rover gaat nu het publiek vragen welk scenario er in hun regio zeker niet gekozen mag worden. Op de website van de reizigersvereniging kun je je provincie kiezen en je mening geven over de toekomst van het openbaar vervoer daar.

Terugdraaien

Bos legt zich nog niet neer bij de zwarte scenario's, benadrukt hij. "Wij hebben de gevolgen in kaart gebracht, omdat het kabinet dat niet heeft gedaan. De bezuiniging is in principe al ingeboekt, maar in september is er gewoon weer een miljoenennota. En dan kunnen ze het weer terugdraaien."

Een vervoerregio die hard wordt geraakt door de plannen van het kabinet, is de Metropoolregio Rotterdam Den Haag: hier moet maar liefst 72 miljoen euro op het openbaar vervoer bezuinigd worden.

Administratieve fout

Een deel van de landelijke bezuinigingen zijn het gevolg van een 'administratieve fout', gaf het kabinet in april toe. Het gaat om 110 miljoen euro die wordt bezuinigd op de zogenoemde Brede Doelgroepuitkering Verkeer en Vervoer (BDU). Dat is een financiële bijdrage die provincies en stadsregio's jaarlijks ontvangen van het ministerie voor de uitvoering van verkeer en vervoer op lokaal en regionaal niveau.

Dat de bezuinigingen toch worden doorgevoerd, leidt tot boosheid bij Jeffrey Keus. Hij is wethouder in Leidschendam-Voorburg en portefeuillehouder ov-exploitatie van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag.

Desastreus

"Het kan gebeuren dat je een fout maakt. Maar dan ga je hem ook herstellen. De fout is wel erkend, maar hij is niet hersteld. En dat maakt dat wij nu behoorlijk veel problemen hebben in deze regio. Uiteindelijk moeten we het openbaar vervoer voor onze inwoners op een goede manier regelen. Zonder deze middelen gaat dat echt een stuk moeilijker."

Het schrappen van buslijnen vindt Keus niet wenselijk, maar uitsluiten kan hij het niet. "En ja, dat zou wel echt desastreus zijn, ook voor mensen die afhankelijk zijn van deze bussen."

Geen herstel van fout

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat verwijst in een reactie naar een Kamerbrief van 25 april. Daaruit bijkt dat staatssecretaris Chris Jansen de administratieve fout niet gaat herstellen. Hij wijst erop dat de coalitiepartijen daar in de Voorjaarsnota geen geld voor hebben vrijgemaakt.

"Helaas heb ik moeten concluderen dat er bij de Voorjaarsnotabesluitvorming geen middelen beschikbaar zijn gekomen voor het compenseren van het effect van de generieke korting op specifieke uitkeringen op de BDU. Ik blijf hierover in gesprek met de regio om te bezien op welke wijze kan worden gezorgd dat het openbaar vervoer in de vervoerregio's betrouwbaar, comfortabel en betaalbaar blijft."

Nederlandse kersentelers maken zich zorgen om hun oogst dit jaar. Ze zijn bang dat die ten onder gaat aan de 'suzuki-fruitvlieg'. De oogst is volgens de telers nog te redden, maar dan moet het gewilde bestrijdingsmiddel wel op tijd goedgekeurd worden.

De kersentelers wachten op een verlossend bericht van landbouwminister Femke Wiersma. Zij moet bepalen of gebruik van het bestrijdingsmiddel Tracer dit jaar wordt toegestaan, En dat wordt nog spannend, want toenmalig minister Piet Adema zei vorig jaar dat het toen de laatste keer was dat een uitzondering gemaakt werd voor het bestrijdingsmiddel.

Al 10 jaar uitzondering

Het bestrijdingsmiddel Tracer is namelijk nog altijd niet goedgekeurd door het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). Die instantie beoordeelt of een bestrijdingsmiddel gebruikt mag worden.

Zolang het Ctgb zijn oordeel nog niet heeft gegeven, kan de verantwoordelijk minister een vrijstelling voor gebruik geven. En dat gebeurt in dit geval al 10 jaar op rij.

Perfect jaar voor kersen

Kersenteler Arie Hakkert uit de Betuwe vertelt dat het tot nog toe een perfect jaar is voor de kersenteelt: "We hebben prachtig weer gehad in de bloeiperiode. Weinig nattigheid en de temperatuur was goed. Dus we verwachten een goede oogst dit jaar."

Volgens Arie is de ideale temperatuur voor de kers tussen de 20 en 25 graden. De kersen hangen er nu nog groen bij, maar uiteindelijk krijgen ze de bekende rode kleur. "We hopen half juni te beginnen met oogsten. De kersen zullen waarschijnlijk begin juni een gele kleur krijgen en gaan dan over naar rood."

Suzuki-fruitvlieg

Maar ondanks dat het zo'n goed jaar is voor de kers, is Arie bang voor zijn oogst. De Nederlandse kers heeft er sinds een jaar of 10 namelijk een nieuwe vijand bij: de suzuki-fruitvlieg. Een beestje dat oorspronkelijk afkomstig is uit Zuidoost-Azië en in 2008 voor het eerst werd opgemerkt in Europa.

Vooral kersentelers hebben last van de fruitvlieg. "Deze fruitvlieg kan door de schil van het fruit kruipen en legt daar eitjes onder. Daar komen larven uit die de vrucht van binnenuit opeten. Vervolgens gaat de vrucht rotten en is die onverkoopbaar", legt onderzoeker Herman Helsen uit.

Net niet voldoende

Kersenteler Arie gebruikt nu een speciaal net om de fruitvliegjes buiten te houden: "Het is een heel fijnmazig net waar in principe geen vliegjes doorheen kan komen. Het hele veld moet ermee worden ingepakt."

Maar alleen een net is niet voldoende, vertelt hij: "De suzuki-fruitvlieg is zo klein dat het 'm toch lukt om ergens binnen te komen. Bovendien moeten we nog steeds zelf bij de kersen kunnen. Dus als het net omhoog gaat of waait, gaat de fruitvlieg ook naar binnen."

Wesp tegen vlieg

In een lab van de Wageningen University & Research (WUR) wordt daarom gewerkt aan een andere oplossing, namelijk de sluipwesp. Dat is een natuurlijke vijand van de suzuki-fruitvlieg, vertelt onderzoeker Helsen. "De sluipwesp legt haar eieren in de larven van de suzuki-fruitvlieg en kan zo de enorme toename verminderen."

Toch is de sluipwesp vooralsnog geen vervanging voor het bestrijdingsmiddel. "We hebben er nu enkele honderden, daar kunnen we de oogst niet mee redden", zegt Helsen. En dus wacht kersenteler Arie in spanning af op het besluit van Landbouwminister Wiersma. "Als we het middel niet meer krijgen, dan is het einde kersenteelt. Het is echt twee voor twaalf."