De Nederlandse overheid moet ervoor zorgen dat de Nederlandse kalifaatkinderen terugkomen naar huis. Van velen is het lot onzeker. Achterblijvers in Nederland doen een dwingend beroep op de nieuwe minister Grapperhaus “De minister moet zich beseffen dat het om Nederlandse kinderen gaat die hier niet om hebben gevraagd”.

Dat zegt Menno, niet zijn echte naam, die zijn twee kinderen drie jaar geleden voor het laatst zag en sprak. Zijn ex-partner ontvoerde hen naar het kalifaat. Menno is een van de tientallen ouders wiens kinderen in (voormalig-) IS gebied verblijven. EenVandaag sprak hem en andere (groot-) ouders die vinden dat de overheid verantwoording heeft over de ongeveer 80 kalifaatkinderen die ergens in het gebied zijn. Sommigen verblijven met hun ouders in een van de vluchtelingenkampen in Syrië. Van anderen is onzeker waar ze zijn. 

De Nederlandse overheid haalt geen mensen op uit strijdgebied. Zij die terugwillen moeten op eigen beweging bij de Nederlandse consulaten in de regio komen in Turkije, Irak, Jordanië of Libanon. Volgens deskundigen is het moeilijk tot onmogelijk vanuit Syrië bij deze consulaten te komen vanwege gevechten. In Syrië zelf is al sinds 2012 geen Nederlandse vertegenwoordiging meer. 

Ouders vinden dat deze minderjarige kinderen niet de dupe mogen worden van de beslissingen van hun ouders en de harde lijn van de Nederlandse overheid. Menno: “Je kan niet zomaar zeggen, de moeder heeft foute keuzes gemaakt dus pech. Dat kun je niet maken.”

Zij hebben niet gevraagd: ‘mama, neem mij mee naar Syrië’

Op 29 oktober 2014 ontvoerde Menno’s ex-partner hun kinderen Luca en Aysha, nu 10 en 11 jaar oud. Sinds de dag van hun vertrek heeft Menno niets meer ze gehoord. Via familie hoort hij sporadisch hoe het met ze gaat. Waar ze nu zijn, is onduidelijk.

Menno voelt grote onmacht. “Je weet dat je kinderen ergens zijn, je staat langs de zijlijn, je kunt alleen afwachten. Als je dat zelf overkomt, daar kun je er makkelijker mee omgaan dan je eigen kinderen. Ze moeten niet aan hen komen.” Hij maakt zich grote zorgen over het lot van zijn kinderen. 

“De minister moet beseffen dat het om Nederlandse kinderen gaat. Deze kinderen hebben er niet om gevraagd, je hebt als Nederland een plicht om ze proberen terug te krijgen, hoe dan ook,” vindt hij. Hij erkent de risico’s die er zijn. “Maar dat mag niet ten koste gaan van kinderen die er niks mee te maken hebben. Zij hebben niet gevraagd: ‘mama, neem mij mee naar Syrië.” 

Klaas: “Haal in ieder geval onze kleinkinderen terug”

Klaas’ dochter Mandy vertrok in 2015 met haar man en drie kinderen naar Syrië: “Toen ze vertrokken deed de overheid niets en nu doen ze ook niets. Samen met een andere ouder ben ik een paar weken geleden bij het ministerie geweest voor een gesprek.” 

“Wij willen dat de overheid onze kinderen ophaalt. Veel mensen beschikken niet meer over papieren. Hoe kom je dan zelf bij een consulaat? Ik begrijp dat men er niet op zit te wachten. Maar het gaat ook om onze kleinkinderen. Waarom haal je ze niet terug? Onze kleinkinderen zijn onze prioriteit."

Veel vertrouwen heeft hij niet. ”Minister President Rutte heeft gezegd dat hij liever ziet dat ze daar blijven en sterven. Haal in ieder geval onze kleinkinderen terug. Onze kleinkinderen zijn door hun ouders ontvoerd naar het kalifaat. Een moeder hoort haar kinderen te beschermen. Zij hebben hier niet om gevraagd." 

BuZa: af en toe signalen via familie en derden

De Nederlandse veiligheidsdiensten verwachten met het ineenstorten van het kalifaat dat jihadgangers “druppelsgewijs” zullen terugkeren. De NCTV maakte eerder bekend dat ongeveer 10 kinderen terug zijn in ons land, waaronder bijvoorbeeld de jonge kinderen van Laura H. 

Het ministerie van Buitenlandse Zaken ontvangt ‘af en toe signalen’ van personen die willen terugkeren uit (voormalig-) IS gebied. Daphne Kerremans van BuZa: “Die signalen krijgen wij van familie en derden.” Het ministerie zal alleen helpen als de hulpvraag ook echt van de persoon zelf komt. “Deze mensen moeten dan wel naar een Nederlandse vertegenwoordiging in de buurt te komen.”

Wanneer zich een gezin meldt op een consulaat, zal via een DNA-tests moeten worden vastgesteld of het om kinderen gaat met een Nederlandse moeder of vader. Volgens het ministerie hebben ze tot nu toe een keer actieve consulaire ondersteuning gegeven bij terugkeer. “Dat was in de zaak van Laura H. en haar twee kinderen”, aldus het ministerie. 

Gespecialiseerde pleeggezinnen

Terugkeerder zullen eenmaal in Nederland direct gearresteerd worden. Voor de meegekomen minderjarige kinderen van teruggekeerde Syriegangers staat nu al een heel ‘terugkeerplan’ in de steigers, zegt de Raad voor de Kinderbescherming. Hoe de opvang zal zijn hangt ook af van hoe oud ze de kinderen zijn.  

Samen met achterblijvers is de laatste tijd geinventariseerd waar de kinderen van de terugkeerders terecht kunnen. In eerste instantie wordt gekeken of in de naaste omgeving van het kind opvang kan worden geregeld. Voor getraumatiseerde kinderen staan gespecialiseerde pleeggezinnnen klaar. In een uiterste geval zal een kind in een tehuis worden geplaatst. 

Reactie minister Grapperhaus

EenVandaag heeft om een reactie gevraagd bij minister Grapperhaus van Justitie die verantwoordelijk is voor deze problematiek.  Grapperhaus zei twee jaar geleden nog dat hij vindt dat je de jihadisten moet laten terugkomen om ze hier verantwoording te laten afleggen voor hun daden. Nu hij minister is laat hij weten nu niet te willen reageren. Ook coalitiepartners willen niet reageren op de oproep van de ouders.

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.