Nederland heeft de hoogste gasrekening ter wereld. Althans, dat beweerde NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt in een gesprek met lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA. Maar volgens energiedeskundigen ligt dat genuanceerder.

In het gesprek maandagavond tussen de twee lijsttrekkers ging het vooral over de thema's bestaanszekerheid en betaalbaarheid. Ook de gasrekening kwam ter sprake. Volgens Omtzigt zou Nederland dus de hoogste gasrekening van de hele wereld hebben.

Veel belastingen

René Peters, energiedeskundige bij kennisinstituut TNO legt uit dat het de Nederlandse gasrekening is opgebouwd uit meerdere onderdelen. Want naast het tarief voor gas, bestaat onze gasrekening voor een groot deel uit belastingen. Bijvoorbeeld de energiebelasting. "Die is in Nederland ongeveer 50 cent per kuub voor een consument", legt Peters uit.

"De opslag van duurzame energie bedraagt 10 cent. En dan heb je nog de netwerkkosten, die hangen af van de leverancier. Bovenop die toeslagen betaal je ook een omzetbelasting van 21 procent. Daarmee bestaat de gasrekening voor een groot deel uit belastingen", vertelt Peters.

Hoge energiebelasting

Waarom betalen we in Nederland eigenlijk zoveel voor gas? Volgens energie-analist bij Publieke Zaken Hans van Cleef is dat puur het gevolg van de hoge energiebelasting. "Je kunt het vergelijken met benzine of roken."

Het is een accijns om het gebruik te ontmoedigen. "Om die overgang te stimuleren blijft de belasting op gas alsmaar stijgen. Zo wordt de belasting op de leveringskosten van gas volgend jaar met 10 cent verhoogd, terwijl die van elektriciteit juist in prijs omlaag gaat", legt van Cleef uit.

Prijsplafond

Op dit moment is het energieplafond van kracht. Een maatregel van de overheid om consumenten te beschermen tegen een extreem hoge gasprijs, zoals we die eerder vorig jaar zagen. Maar het energieplafond stopt eind van dit jaar. Toch ziet Peters vooralsnog geen reden voor paniek. "Op dit moment liggen verreweg de meeste prijzen van energieleveranciers onder het prijsplafond."

Peters vervolgt: "We zien al dat de prijzen dalen. Als we geen strenge winter krijgen en de prijzen niet de lucht in schieten, dan zal de afschaffing van het prijsplafond niet veel doen voor de consumenten."

Hoogste rekening ter wereld?

Maar betalen Nederlanders dan echt de hoogste gasrekening ter wereld? "Het is lastig om voor de hele wereld te spreken", verklaart Van Cleef. "Er zijn wereldwijd veel landen die gas verbruiken, maar niet transparant zijn in de kosten."

Als we naar Europa de kijken, zien we dat Zweden in Europa het meest betaalt voor gas. Nederland staat op de tweede plek in Europa. Maar, omdat Zweden minder gas verbruikt dan Nederland, is de gasrekening in Nederland hoger. "Daardoor zal de Nederlandse consument de hoge gasprijs meer in de portemonnee voelen", benadrukt Van Cleef.

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."