Natgeregend in de bioscoopzaal: heeft 4D de toekomst?

Een bioscoopzaal waarin het stormt, waait en sneeuwt: de eerste Nederlandse 4D bioscoop wordt vanavond in Rotterdam geopend. De nieuwe bioscoopzaal heeft bewegende stoelen en special effects-machines die het filmkijken fysieker maken.

Een kostbare onderneming voor de bioscoopketen Pathé, dat hiervoor zalen heeft omgebouwd. De bioscopen moeten van alles verzinnen om de mensen te verleiden hun luie Netflixstoel te verlaten. Het doel is om een belevenis bieden die thuis niet ervaren kan worden. Maar is er wel behoefte aan 4D cinema? Of is het louter een nieuw verdienmodel omdat er een extra 4D toeslag betaald gaat worden?

'4D moet een pretpark-beleving worden' 

De 4D-zaal heeft bewegende stoelen, je kunt de wind voelen en geuren uit de film ruiken. Je kunt met je stoel omhoog of omlaag, naar links of rechts en naar voren of achteren. Pathé-woordvoerder Ivar Schutte: "We willen mensen van hun bank krijgen, we moeten ze een pretpark-ervaring bieden die ze thuis met Netflix niet kunnen beleven. Niet elke film zal 4D vertoond worden. Het zal vooral gaan om de grote actie-blockbusters. Ongeveer een derde van de film wordt voorzien van effecten, meer kan een toeschouwer niet aan.”

Deze ontwikkeling is des te opmerkelijker omdat gebleken is dat het publiek niet meer zoveel ziet in de 3D film. IMAX-directeur Greg Foster deed een opvallende uitspraak bij de bekendmaking van de jaarcijfers uit 2016. Deze vielen behoorlijk tegen en een van de maatregelen die het bedrijf neemt om meer winst te maken, is het terugbrengen van 3D-releases.

'De brilletjes zijn hinderlijk' 

De Nederlandse techwebsite Bright startte in 2015 een petitie tegen de opgedrongen 3D-hype. De filmliefhebbers storen zich aan de overvloed aan 3D-films en het gebrek aan 2D-films in grote zalen op populaire tijden. De 3D-techniek is volgens hen niet optimaal en de brilletjes zijn hinderlijk. Vandaar hun voorkeur voor 2D.

Merijn Doggen van Bright.nl vindt 4D een mooi fenomeen. “Het kan mensen van de bank halen en de bioscoopbezoeker helemaal op laten gaan in de film. Maar het hangt helemaal af hoe goed het geïmplementeerd wordt. Het systeem moet technisch perfect werken. De belangrijkste vraag is dus: functioneert  het net zo goed als beloofd wordt?”

Heel bijzonder is het dat een Nederlandse regisseur, Kuba Szutkowski, de 13 minuten durende 4D film Skymania heeft geproduceerd, geschreven en geregisseerd in opdracht van het Aviodrome. Hij draaide met twee 3D camera’s, met een deel van de buitenlandse crew van Nova Zembla, omdat zij de geavanceerde apparatuur kon bedienen.

Szutkowski is geen vijand van 3D of 4D. “Uiteraard zou ik het tof vinden om een 4D-speelfilm te mogen maken. Maar ik geloof niet dat het standaard mainstream gaat worden. 4D is leuk in bepaalde gevallen, bij grote Hollywood-producties, bij spektakelfilms, maar voor drama of komedie heeft het geen meerwaarde. Je moet per project kijken of effecten nodig zijn.”

Niet iedereen juicht de nieuwe ontwikkeling toe. Het is een overbodige toevoeging, volgens regisseur Martin Koolhoven. “De meeste films zijn niet bedoeld om zo te zien, dat vind ik er ook al mis mee." Hij vindt niet dat vernieuwing in de filmindustrie bij voorbaat slecht is. “Toen 3D film kwam, vond ik dat ik het een kans moest geven. Ik heb me heel lang voorgenomen niet te zeuren. Maar als ik nu kan kiezen tussen een 3D- of 2D-film kies ik voor 2D.”  

Het concept is niet geheel nieuw in Nederland. In de Efteling (Pandadroom), in Aviodrome en sinds kort in de Amsterdamse vlieg-experience This is Holland bestaan deze 4D attracties al. Maar hier zijn de films speciaal voor de betreffende locatie ontworpen. Filmliefhebbers kunnen in Amsterdam en Rotterdam vanaf 13 december genieten van de eerste film 4D film: de nieuwe Star Wars: The Last Jedi.