Na 40 jaar uit elkaar: ineens is scheiden een optie

Veertig jaar getrouwd en dan scheiden. Steeds meer 65-plussers gaan na een jarenlang huwelijk alsnog uit elkaar. "Vroeger dachten mensen: we blijven bij elkaar tot de dood ons scheidt. Nu is uit elkaar gaan iets wat je kunt overwegen", zegt relatietherapeut David Kramer.

Sinds 2014 daalt de kans op een echtscheiding voor een gemiddeld stel licht, maar onder 65-plussers stijgt juist de kans op een scheiding. Dat blijkt uit cijfers van het CBS, opgevraagd door EenVandaag. Bij mensen die langer dan 40 jaar getrouwd zijn, is de kans om te scheiden sterk gestegen. In 2008 scheidden iets meer dan 500 stellen die langer dan 40 jaar getrouwd waren. Vorig jaar waren dat al bijna 900 stellen.

Het taboe verdwijnt

Relatietherapeut David Kramer heeft zich gespecialiseerd in therapie voor ouderen. De cijfers van het CBS ziet hij ook terug in zijn praktijk. "Het taboe op echtscheiding en problemen in je relatie verdwijnt wel." In zijn praktijk ziet hij mensen van alle leeftijdsgroepen langskomen. "Het oudste stel dat ik behandelde was rond de 83."

Volgens Kramer kan een verandering in hoe een stel samenleeft een reden zijn om de scheiding aan te vragen. "Oudere stellen hadden vaak een leven lang een patroon waarbij de vrouw thuis voor de kinderen en het huishouden zorgde. Als dan een moment komt dat de kinderen uitvliegen en het werk van de echtgenoot stopt, zijn ze weer veel meer op elkaar aangewezen. Dan moet je opnieuw balans in de relatie zien te vinden. De hele dag bij elkaar zijn is een uitdaging."

Verschil tussen jong of oud scheiden

Maatschappelijke ontwikkelingen dragen er volgens Kramer ook aan bij dat scheiden meer wordt geaccepteerd. "Vooral bij jongere ouderen zie je dat de positie van de vrouw in de loop der jaren anders is geworden. Er is een minder traditionele rolverdeling. Zij hebben vaak ook deels een eigen carrière opgebouwd."

Volgens Kramer is het soms zelfs eenvoudiger zijn om te scheiden als je ouder bent. "In praktische zin is het makkelijker dat er geen jonge kinderen meer zijn. Je hoeft geen ouderschapsregeling met elkaar te treffen." Nadelen zijn er ook. "Aan de andere kant zie je in mijn doelgroep ook dat mensen zelf afhankelijker van elkaar zijn geworden. Ze hebben soms met ziekte te kampen en hebben verzorging nodig."

'Tot de dood ons scheidt'

Al twee en een half jaar probeert documentairemaker Niels van Koevorden oudere stellen voor zijn camera te krijgen over scheiden te praten. Dat moet leiden tot zijn nieuwe documentaire 'Tot de dood ons scheidt'. "Het is toch nog een enorm taboe. Scheiden is nu goed bespreekbaar, maar voor senioren echt nog wel ingewikkeld." Hij geeft toe dat dat ook met zijn plannen te maken heeft. "Ik vraag ook veel van ze: ik wil opnames maken tijdens het gesprek waarin ze aan een mediator vertellen waarom ze willen scheiden. Dat is enorm emotioneel. Vervolgens ga ik in het hele proces met ze mee."

Toch merkt hij dat de stellen die hij sprak het belangrijk vinden dat er aandacht voor het onderwerp komt. "De stellen gaven aan er zelf ook weinig informatie over te kunnen vinden. Er zijn weinig mensen van hun leeftijd die hun verhaal doen. Veel mensen lopen er jaren mee rond en durven er niets mee te doen."

Emotionele momenten

Van Koevorden merkt dat ouderen nu pas geneigd zijn om voor zichzelf te kiezen. "Oudere mensen zijn soms al hun hele leven ongelukkig in hun huwelijk, maar denken nu: ik heb nog tien jaar, mijn kinderen zijn ook gescheiden, daar hoef ik me niet voor te schamen. Mensen leven langer en zijn minder bereid hun tijd uit te zitten."

Bij het filmen van zijn documentaire kwam hij bij mooie momenten terecht. "Het besluit om uit elkaar te gaan mag dan wel genomen zijn, maar in het proces van uit elkaar gaan merk je dat mensen echt nog wel iets voor elkaar voelen. De vrouw van een man die homo bleek te zijn, troostte en omhelsde hem toen hij in tranen uitbarstte. Terwijl ze ook boos op hem was." Van Koevorden is nog op zoek naar één stel voor zijn documentaire. "Dan kan ik hem afmaken. Ik zoek nog een ouder stel waarbij iemand verliefd is geworden op een ander."

Soms is scheiden beter

David Kramer probeert stellen in zijn therapie tot een oplossing van hun problemen te laten komen. "De therapie is niet zo anders voor ouderen als voor jongere mensen. Ik sta uitgebreid stil met echtparen bij de invloed die ze op elkaar hebben. Stellen zijn snel geneigd om te zeggen: als hij nou eens dit, als zij nu eens dat. Samen met het stel kijk ik hoe we dat patroon kunnen doorbreken."

Maar, zo geeft Kramer ook toe, niet elk stel kan er met elkaar uit komen. "Ik streef er niet altijd naar dat 'mensen elkaar weer vinden'. Ik geef zelf nooit mijn mening of het beter is uit elkaar te gaan of samen te blijven. Soms kan het zinvol zijn om te kijken: hoe gaan we vredig uit elkaar, en is dat niet beter dan bij elkaar blijven?"