Veel mensen vinden het deze zomer 'mooi' weer, maar is dat het ook? De gevolgen - zoals extreme droogte - worden namelijk elke dag merkbaarder. Klimaatpsychologen vinden daarom dat we er anders tegenaan moeten kijken. "De urgentie moet duidelijk worden."

Krantenkoppen over 'mooie' en 'tropische' temperaturen met daarbij foto's van prachtige stranden en terrassen vol vrolijke mensen: het komt nog te veel voor, vindt klimaatpsycholoog en communicatie-expert Sara Wortelboer. De aanhoudende tropische temperaturen zijn namelijk voor een groot deel het gevolg van klimaatverandering en daarbij zijn zulke positieve frames volgens haar niet op zijn plaats.

Invloed van taalgebruik

Taal en beelden hebben een sterke invloed op hoe mensen op klimaatverandering reageren en handelen, zegt Wortelboer. "Termen als 'mooi weer' zijn dan niet handig", vindt ze. "De situatie is zo zorgelijk en levensbedreigend. We kunnen het eigenlijk niet meer steeds hebben over 'mooi weer'. We moeten de dingen benoemen zoals ze zijn."

"Het mag best mooi weer zijn en daar kunnen we ook zeker van genieten", benadrukt ze. "Maar in taalgebruik moet ook de urgentie duidelijk worden."

Ver-van-mijn-bed-show

Collega-klimaatpsycholoog Sara Helmink wijst erop dat klimaatverandering voor veel mensen nu nog een ver-van-hun-bed-show is. Door andere woorden en termen te kiezen komt de boodschap over de ingrijpende gevolgen waarschijnlijk beter aan, denkt ze.

"Termen als 1,5 graad opwarming van de aarde zijn veel te abstract", legt Helmink uit. "Maar 'dieren die doodgaan' en 'extreem weer' snappen we beter, want dat voelen en zien we." Zelf spreekt ze daarom vaak niet over 'opwarming' maar 'oververhitting' van de aarde. "Dat klinkt al een stuk minder leuk."

'Het verhaal is heel belangrijk'

De klimaatpsychologen zouden daarom graag zien dat politici en opiniemakers anders gaan communiceren over klimaatverandering. Mensen met een voorbeeldfunctie hebben namelijk wel degelijk invloed, volgens Wortelboer. "Mensen kijken naar anderen om te weten wat goed en normaal wordt gevonden."

Als voorbeeld van hoe het níet moet, noemt ze premier Mark Rutte. Dat de maximumsnelheid terugging naar 100 kilometer per uur noemde hij bij de aankondiging een 'rotmaatregel'. "Het verhaal dat je vertelt is heel belangrijk. Als je een maatregel al van tevoren onderuit haalt, zet je geen sterk narratief neer", legt de psycholoog uit.

Concreet en dichtbij huis

Hoe zet je dan wel een goed verhaal neer over klimaat? Helmink: "Woorden als 'ramp' en 'crisis' kunnen verkeerd vallen, want ze zijn vaak te abstract. Wat is dan precies de ramp? Wat ga ik ervan merken?" Het zou goed zijn om gevolgen van klimaatverandering concreet en dicht bij huis te houden, stelt ze. "Bijvoorbeeld: als we niks doen, krijg ik straks geen water meer uit de kraan. Of zijn de zomers nog warmer dan nu. Dan is het invoelbaar."

Wanneer goed behapbaar is wat de gevolgen zijn, zullen mensen eerder geneigd zijn te handelen, concludeert Helmink. "Groen doen heeft dan ook voor jou directe voordelen. Bijvoorbeeld als je een sneeuwpop wil blijven maken in de winter en minder wespen wil in de zomer."

Wordt alles ons 'afgepakt'?

We moeten van het gas af, minder vlees eten, minder vliegen en nu wordt het 'mooie weer' ook nog van ons 'afgepakt'. Sommige Nederlanders hebben inmiddels sterk het gevoel dat we vanwege klimaatverandering veel dingen niet meer mogen, terwijl andere zaken juist worden opgedrongen.

Volgens Wortelboer is dat gevoel niet vreemd. "Mensen voelen dat ze in hun autonomie worden beperkt", weet de expert. "In de psychologie beschrijven we een aantal basisprocessen en daarvan is autonomie een hele belangrijke. Dat we onze autonomie willen bewaken is dus heel gezond."

'Niet alleen maar kommer en kwel'

Ander taalgebruik zou volgens de psychologen daarom kunnen helpen om mensen toch mee te nemen in het grotere verhaal rond klimaatverandering. "Met het klimaat bezig zijn is echt niet alleen maar kommer en kwel", zegt Wortelboer. "Het betekent niet dat je niet meer blij mag zijn."

Je kunt je best bewust zijn van klimaatverandering én genieten van een zwoele zomeravond of een lekker lange douche, vindt ook Helmink. Daarbij is het volgens haar belangrijk om te benadrukken dat schuld niet hetzelfde is als verantwoordelijkheid. De focus zou wat haar betreft veel meer op dat laatste moeten liggen.

Blij worden van duurzaamheid

Naar die verantwoordelijkheid handelen heeft namelijk ook positieve effecten, legt Helmink uit. De klimaatpsycholoog noemt daarbij het zogenoemde warm glow effect: mensen worden blij van duurzaam handelen. "Op het moment dat je lol begint te krijgen in het duurzame handelen, levert dat geluksgevoelens op."

Wie milieubewust handelt, heeft daar zelf dus ook plezier van. "Je werkt tenslotte mee aan een oplossing, niet aan een probleem. Dat geeft een gevoel van zingeving", voegt collega Wortelboer tot slot toe. "Ik denk dat we het daar vaker over mogen hebben, in plaats van alleen maar over wat je allemaal niet meer mag."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."