radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Molukse Nona en Noes vertellen na 45 jaar voor het eerst over de traumatische ontruiming van kamp Vaassen: 'Het was een militaire aanslag'

Molukse Nona en Noes vertellen na 45 jaar voor het eerst over de traumatische ontruiming van kamp Vaassen: 'Het was een militaire aanslag'
Bron: EenVandaag

De Molukse Nona en Noes Haurissa woonden samen met KNIL-militairen in kamp Vaassen. 45 jaar geleden werd het kamp plotseling hardhandig ontruimd, omdat de gemeente de grond nodig had. Noes en Nona vertellen voor het eerst hun traumatische verhaal.

Sinds 1958 woonden er KNIL-militairen met hun gezinnen in kamp Vaassen. In de koloniale tijd vochten ze zij aan zij met Nederlandse militaire van dat Koninklijk Nederlands Indisch Leger. Nadat Indonesië onafhankelijk werd kwamen de Molukse KNIL-ers naar Nederland.

'Geen ontruiming, maar een militaire aanslag'

Het kamp werd in 1976 ontruimd door de marechaussee om verschillende redenen. De gemeente Epe wilde er een andere woonwijk bouwen, maar de 'Molukkers' hielden vast aan hun rechten, aan de grond waar zij als veteraan mochten wonen en wilden niet weg. Uiteindelijk is overgegaan tot ontruiming. Volgens Noes en Nona - beide kinderen van KNIL-veteranen - volkomen onterecht.

"Het is geen ontruiming, het is een militaire aanslag", vertelt Nona. "Ik werd om 7:00 wakker van vreemde geluiden buiten de barak waar wij in woonden. Ik was hoogzwanger van mijn oudste dochter."

'Ik kon bijna niets meenemen'

"Ik keek naar buiten en zag rechts militairen op de grond liggen, allemaal met de loop op mij gericht. Links zag ik een pantserwagen staan, met zo'n grote loop, ook op mij gericht. We moesten weg, ik kon bijna niets meenemen. Een paar kleren, een gebedsbord en de bijbel."

Voor Nona is het heel emotioneel dit verhaal te vertellen. "Wij hebben hier met onze kinderen nooit over gesproken. Als mijn dochter jarig is en ik zie haar, kan ik God alleen maar danken dat zij er is, dat zij positiviteit brengt. Dat ik nu dit verhaal kan doen."

Bekijk hier het verhaal van Nona en Noes Haurissa

Valse informatie

Nona mocht - omdat ze hoogzwanger was - uit de barak en kwam in een tent terecht bij een militair. Ze vroeg hem waarom ze met zoveel geschut kwamen voor de vier gezinnen die in dat kamp woonden. Hij schrok. 'Vier gezinnen?', vroeg hij. De marechaussee kwam een volledig bewoond kamp ontruimen. Zij waren met valse informatie naar het kamp gestuurd.

Nona's man Noes is aan zijn haren meegesleept en moest de gevangenis om verhoord te worden. Hij heeft nog steeds geen idee waarom. "Ze zetten mij onder druk, ze zeiden dat ze wapens bij mij hadden gevonden en dat ik dat moest toegeven. Dat was niet waar, ze hadden ook geen bewijs. Ze hoopten mij tot een verklaring te dwingen", vertelt Noes.

Alles kapot en weggeroofd

Nona wist weg te komen uit het kamp en ging naar haar tante. "De avond na de aanslag keek ik tv. Ineens zag ik Noes in beeld. Hij werd aan zijn haren meegenomen. Ik schreeuwde uit en sprong voor de tv op de grond. Iedereen was bang dat mij of mijn baby iets zou overkomen, want ik ben een jaar eerder in 1975 tijdens de zwangerschap mijn zoon verloren. De dokter kwam en zag dat alles goed was."

"Toen ik zei dat mijn vrouw zwanger was en ik naar haar toe wilde, mocht ik uiteindelijk gaan", vervolgt Noes. "Ik wist niet waar ze was. Ik kwam aan bij onze barakken, die waren platgewalst en leeggeroofd. We waren net getrouwd, in dozen zaten onze huwelijkscadeau. Wat niet kapot was, is weggeroofd die dag. We voelen ons verraden."

info

'Molukkers' in Nederland

In 1951 komen de eerste 'Molukkers' aan in Nederland; de KNIL-militairen (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger). Zij vochten in Indonesië aan de kant van Nederland, toen het Nederlandse leger probeerde Indonesië als kolonie te houden. Na de onafhankelijkheid van Indonesië komen de Molukse KNIL-militairen op dienstbevel naar Nederland.

Het zou aanvankelijk gaan om een periode van 6 maanden en het idee was dat de gezinnen daarna zouden terugkeren naar Indonesië. Ze werden gehuisvest in barakkenkampen als Vught en Westerbork. In 1958 opende koningin Juliana kamp Vaassen waar ook Molukse gezinnen woonden.

'Zorgplicht voor de Nederlandse Staat'

Volgens Leo Reawaruw had het kamp nooit ontruimd mogen worden. Hij is voorman van Maluku4Maluku, een organisatie die opkomt voor Molukse Nederlanders. "In de contracten van de KNIL-militairen - het gaat dan onder anderen om de ouders van Nona en Noes - staan de rechten van deze militairen."

"Zij zijn nooit ontslagen en nog altijd de verantwoordelijkheid van Nederland. De Nederlandse Staat moet formeel zorg dragen voor deze veteranen, hun vrouwen, kinderen en al hun nazaten totdat zij terug kunnen naar hun geboortegrond", legt Reawaruw uit.

Investeren in een marmeren trap

"Jarenlang maakte de overheid geld over aan de gemeente Epe voor de zorg voor de mensen in kamp Vaassen, maar later is gebleken dat de gemeente dit geld investeerde in onder anderen het gemeentehuis," vertelt Noes.

"Er is ons door een ambtenaar van de gemeente verteld dat dit onder andere ging in een marmeren trap. Dat kwetste mij diep, wij woonden in tochtige vervallen houten barakken en Epe had de plicht dat te onderhouden, maar liet een marmeren trap komen uit Italië."

Bekijk ook

'We komen op voor de rechten van de veteranen'

De gemeente heeft de gezinnen andere woonruimte aangeboden toen ze de woonwijk wilden bouwen op de plek van het kamp, maar daar konden Nona en Noes naar eigen zeggen niet wonen. "Als wij destijds het kamp hadden verlaten, hadden we afstand genomen van onze rechten. Terwijl de overheid voor onze ouders en families een zorgplicht had. Die verlies je als je ineens in een aangeboden rijtjeshuis zou gaan wonen. De rechten moeten voor mijn vader, schoonvader, alle KNIL-veteranen erkend worden", vertelt Nona.

Ze krijgt tranen in haar ogen. "Mijn schoonvader is doorgedraaid door de stress en de trauma's, zoals veel Ambonese KNIL-militairen. Zij vluchtten uit Indonesië naar Nederland voor veiligheid, maar kregen niet waar zij recht op hadden. Mijn vader heeft in een inrichting gezeten, mijn schoonvader hebben ze voor gek verklaard. Daar komen we nu voor op."

Noes en Nona Haurissa
Bron: EenVandaag
Noes en Nona lopen door de wijk waar het vroegere kamp Vaassen lag

'Het is tijd ons verhaal te vertellen'

Als gevraagd wordt waarom ze zich nu uitspreken, vertelt Noes: "De meeste Ambonezen weten niet hoe het allemaal is gegaan. Elk jaar herdenken we de ontruiming van het kamp, maar de derde en vierde generaties weten niet dat het hier ging om een militaire aanslag waar veteranen die in dienst waren van het Nederlandse leger hardhandig uit hun barakken zijn getrokken onder zwaar geschut."

"Omdat de kinderen en kleinkinderen niet weten hoe de Nederlandse staat ons heeft behandeld, spreken we ons nu uit", vervolgt Noes. "De ontruiming, de aanslag, is nu 45 jaar geleden. 70 jaar geleden kwamen onze ouders aan in Nederland, het is tijd het verhaal echt te vertellen. Wat we willen? We willen erkenning van onze rechten, dat er excuses worden aangebonden en dat we worden gecompenseerd voor alles."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Komt er een Europees leger door de acties van de VS? 'Je moet voldoende militaire macht tegenover Rusland zetten'

Komt er een Europees leger door de acties van de VS? 'Je moet voldoende militaire macht tegenover Rusland zetten'
Premier Dick Schoof stapt uit het regeringsvliegtuig voorafgaand aan een spoedoverleg in Parijs
Bron: ANP

In Parijs is vandaag een spoedoverleg met Europese regeringsleiders over Oekraïne. Ook premier Schoof was erbij. De reden: het nieuwe Amerikaanse beleid onder president Trump.

De VS vindt een toekomstig NAVO-lidmaatschap van Oekraïne niet langer wenselijk, liet president Trump afgelopen week weten. Ook zou het niet realistisch zijn dat Oekraïne in een akkoord met Rusland de bezette gebieden terugkrijgt. En, was Trumps boodschap, Europese landen zullen niet aan tafel zitten bij de onderhandelingen tussen de VS en Rusland.

Vijandige toon

"Trump heeft blijkbaar haast", zegt Patrick Bolder van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). Hij vindt Trumps uitspraken niet heel verrassend, voegt hij daaraan toe. "We wisten dat hij niet zoveel op heeft met de NAVO. Niet zoveel met de Europese Unie. Dat hij snel tot een bestand wil komen."

Waar Bolder wél verbaasd over is, is de toon waarop Trump Europese landen benadert. "Dat zijn we niet gewend van Amerika. Hiermee creëeren ze een beetje vijandigheid in onze richting en dat is natuurlijk niet goed."

'Cadeautje voor Poetin'

De Amerikaanse president speelt het Westen uit elkaar, zegt Bolder. Waar Europa en Amerika eerder gezamenlijk optrokken tegen Rusland, is daar nu een hele grote splitsing, ziet de deskundige. "Amerika heeft een heel andere positie ingenomen dan Europa. Dat is een cadeautje voor Poetin, die kan rustig achterover leunen."

"Trump wil heel snel een bestand, dus hij zal Poetin het een en ander moeten geven voordat hij ook maar enige beweging maakt richting zo'n bestand."

Bekijk ook

Toekomstige krijgsmacht

Met de top in Parijs is het de eerste keer dat Europese leiders bij elkaar komen om te spreken over een toekomstige krijgsmacht die een bestand moet gaan bewaken, weet Bolder. "Een eerste peiling onder deelnemers: willen we inderdaad zoiets gaan opzetten?"

"En als dat bekend is, moet vervolgens bepaald worden wat er allemaal nodig is om die krijgsmacht te vormen. Hoe zwaar kunnen we optreden? Welke capaciteiten zijn vereist? Als dat allemaal verzameld is, dan kunnen landen gaan zeggen: 'Oké, dit ga ik leveren.'" Je kunt dat zien als een intentieverklaring, legt Bolder uit.

'Ruggesteun weg'

Tegelijkertijd hebben de VS laten weten dat ze niet mee willen doen aan een eventuele Europese troepenmacht. Bolder: "Het grote gevaar is dat we geen rugdekking krijgen van de Verenigde Staten. Terwijl we er altijd op hebben vertrouwd dat de Verenigde Staten de grote 'escalatiedominatie' zouden kunnen leveren. Bijvoorbeeld met atoomwapens."

"Dat is een hele belangrijke waarschuwing: 'Als jij ons te veel pijn doet, dan slaan we jou met atoomwapens terug.' Als de Amerikanen dat niet meer doen, dan is er wel een hoop ruggesteun weg", verwacht hij.

Bekijk ook

Europa genoeg slagkracht zonder Amerika?

De vraag is ook of Europa genoeg slagkracht heeft zonder Amerika. "Hebben we genoeg vermogen om Rusland ook in de diepte te raken, waar het echt zeer doet? Mogen we dat überhaupt wel? Mag je ook Russische troepen in Rusland raken?"

Uiteindelijk kan het erop uitkomen, zegt Bolder, dat Trump en Poetin een bestand overeen komen, dat voor Zelensky niet verteerbaar is. "Dan zal hij mogelijk zeggen, met steun van een groot deel van Oekraïense bevolking, dat hij liever doorvecht." Maar voor hier iets over duidelijk is, zijn we een aantal maanden verder, vermoedt hij.

Militair vermogen tegen Rusland

Hoe belangrijk een eventuele Europese troepenmacht is, wat Bolder betreft? "Belangrijk. De vraag is namelijk in hoeverre je Poetin op zijn woorden kunt geloven, als je al tot een bestand zou komen. Dus je moet daar echt wel militaire kracht tegenover zetten, om te zorgen dat het bestand ook daadwerkelijk wordt gehandhaafd."

"Niemand vertrouwt Poetin meer en Zelensky vertrouwt hem al helemaal niet. Dus dan moet je er voldoende militair vermogen tegenover zetten om Rusland weg te houden van nieuwe agressieve acties richting Oekraïne."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant