radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Moet ik nu meer gaan betalen? En andere vragen beantwoord over de nieuwe wet die plastic verpakkingen moet verminderen

Moet ik nu meer gaan betalen? En andere vragen beantwoord over de nieuwe wet die plastic verpakkingen moet verminderen
Patat in zelf meegebracht bakje
Bron: ANP

Vanaf 1 juli betaal je extra voor plastic weggooiverpakkingen bij het afhalen of laten bezorgen van eten. Wij vroegen jullie welke vragen jullie hebben over plastic verpakkingen en de nieuwe regels daarvoor.

De antwoorden worden gegeven door sectoreconoom Industrie en Transport & Logistiek Albert Jan Swart van ABN AMRO en verpakkingsontwerper en hoogleraar Packaging Design and Management Roland ten Klooster van de Universiteit Twente.

1. Welk probleem moeten de nieuwe regels oplossen?

Het grootste probleem is zwerfafval, volgens Swart. "Afval dat rondslingert op straat of in de natuur bestaat grotendeels uit plastic. Denk aan wegwerpbordjes, tasjes of voedselverpakkingen."

"De Europese Unie voerde daarom in 2019 een richtlijn in om de hoeveelheid plastic in ons milieu te verminderen. Uiteindelijk moeten alle Europese lidstaten regels invoeren om aan die richtlijn te voldoen. Een van de regels in de richtlijn is het in rekening brengen van toeslagen bij de verkoop van wegwerpverpakkingen aan consumenten, zoals nu gaat gebeuren."

De hoop is dus dat er minder wegwerpbekers en -bakjes in de natuur terechtkomen. Swart: "We hebben al een aantal jaar een verbod op gratis plastic tasjes en dat is heel effectief", weet hij. "Het is veel normaler geworden om je eigen tas mee te nemen. Het gebruik van plastic tasjes is flink gedaald en het aandeel ervan in de natuur is afgenomen."

info

De nieuwe regels

Vanaf komende maand gelden er nieuwe regels voor wegwerpbekers en -verpakkingen die plastic bevatten. Als je een consumptie to go koopt, zoals een afhaalkoffie, een bakje friet of een bezorgmaaltijd, betaal je een kleine toeslag of moet je gebruikmaken van een herbruikbaar alternatief.

Bekijk ook

2. Moet je straks je eigen bakje of beker meenemen, of zorgen winkels voor een alternatief?

"Als een winkel of horecaonderneming geen extra kosten wil vragen, kan die een alternatief aanbieden voor de plastic wegwerpverpakking. Denk aan een kartonnen doosje of een herbruikbare drinkbeker. Maar dat is niet verplicht. Een verkooppunt kan ook gewoon een toeslag doorberekenen aan de consument. Of de consument toestaan om een eigen koffiemok of herbruikbare verpakking mee te nemen", zegt Swart.

Hij denkt dat waar bedrijven voor kiezen, sterk zal verschillen per product. "Het is relatief eenvoudig om het hergebruik van koffiebekers op een hygiënische manier te organiseren. Natuurlijk: je wil niet dat het koffiezetapparaat vies wordt door de bekers die mensen van thuis meenemen. Maar dat valt te voorkomen."

"In veel kantoren nemen werknemers ook al eigen mokken mee. Het hergebruik van andere verpakkingen is lastiger, doordat er bijvoorbeeld voedselresten achterblijven."

Hoogleraar Packaging Design and Management Roland ten Klooster van de Universiteit Twente
Bron: eigen beeld
Hoogleraar Packaging Design and Management Roland ten Klooster van de Universiteit Twente

3. Hoe wordt bepaald welke plastic verpakkingen herbruikbaar zijn?

Swart legt uit dat er discussie is over de definitie van plastic herbruikbare verpakkingen. Zelf denkt hij dat alle plastic verpakkingen die je kunt afwassen en op een hygiënische manier opnieuw kunt gebruiken vallen onder herbruikbare alternatieven. "Dit geldt niet voor zogenoemde biologisch afbreekbare plastic verpakkingen, ook daarvoor moeten bedrijven een toeslag betalen", vertelt hij.

"Dit omdat die plastics in feite helemaal niet afbreken in de natuur. Als je een biologisch afbreekbare kunststof verpakking in de berm gooit, dan ligt 'ie er over 10 jaar nog. Composteren gebeurt alleen onder bepaalde industriële omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer de verpakking wekenlang op een warmere temperatuur gebracht wordt. Maar dat kost veel geld en energie, dus in de praktijk wordt het meestal gewoon verbrand."

"Er zijn wel steeds meer mogelijkheden om plastic verpakkingen goed te scheiden en te hergebruiken", zegt hoogleraar Ten Klooster. "Momenteel sorteren we in Nederland op drie soorten plastic. Maar er wordt ook onderzocht of we op verpakkingsniveau kunnen sorteren, bijvoorbeeld door naar watermerken op verpakkingen te kijken."

"Machines weten dan van welk product de verpakking afkomstig is. Dat is handig, vanwege de Europese wetgeving die verplicht om alleen gerecycled plastic in te zetten voor het verpakken van voedsel als het daarvoor ook is gebruikt voor voedsel."

Sectoreconoom Industrie en Transport & Logistiek Albert Jan Swart van ABN AMRO
Bron: eigen beeld
Sectoreconoom Industrie en Transport & Logistiek Albert Jan Swart van ABN AMRO

4. Is het schoonmaken van herbruikbare verpakkingen niet milieu-belastender?

"Niet als je het mee laat draaien met je standaard vaat, maar wel als je het apart gaat afwassen en afspoelen", volgens Ten Klooster. Het mooie aan een vaatwasser is dat die meestal één keer per dag of één keer per 2 dagen aangaat. Als je hem pas aanzet als hij helemaal vol zit, is één extra bakje of beker niet het probleem. Een vaatwasser draait een standaard aantal minuten en de hoeveelheid energie en water is hetzelfde."

Swart vult aan: "Als je een verpakking ontwerpt die heel vaak gebruikt kan worden, moet dat een besparing opleveren. Veel plastic belandt of in het milieu, of het wordt gewoon verbrand in afvalcentrales en dat zorgt weer voor uitstoot."

"Het is wel belangrijk dat de transport van herbruikbare verpakkingen goed geregeld wordt", zegt hij. "Voeding wordt over het algemeen regelmatig geleverd, omdat die vers moet zijn. Veel winkels krijgen dagelijks of meerdere keren per week geleverd. Dat is een kans om verpakkingen mee terug te nemen en dan op een centraal punt te laten reinigen. Dan voorkom je dat er extra moet worden gereden om de verpakkingen af te wassen."

Swart ziet een gat in de markt voor dienstverleners die dit soort concepten aanbieden. "Je ziet dat veel start-ups dit soort dingen hebben geprobeerd. Tot nu toe zijn het over het algemeen kleine bedrijfjes gebleven."

"Er zijn wel een paar grotere initiatieven, zoals Uzaje, dat vooral actief is in de regio Parijs. Tientallen restaurants en meer dan honderd winkels maken daar gebruik van de herbruikbare voedselverpakkingen die Uzaje aanbiedt. De restaurants en winkels rekenen statiegeld en nemen de bakjes na gebruik in. Uzaje wisselt de vieze bakjes om voor schone bakjes, en neemt de vieze bakjes mee naar de eigen fabriek om ze te reinigen. De winkels en restaurants hebben er verder geen omkijken naar."

Bekijk ook

5. Moet ik nu meer gaan betalen?

"Voor bedrijven komen er vanaf dit jaar extra kosten bij, omdat ze via extra belasting moeten meebetalen aan het opruimen van zwerfafval", zegt Swart. "Die hogere kosten zullen bedrijven mogelijk doorbereken aan de consument via de verpakkingstoeslag."

Swart legt uit dat bedrijven straks op grond van een Europese richtlijn medeverantwoordelijk worden gehouden voor het zwerfafvalprobleem. "Bedrijven moeten via extra belasting gaan betalen voor het opruimen van zwerfafval. Ze mogen een toeslag rekenen aan consumenten, maar de opbrengst moet wel worden gebruikt voor verduurzaming."

"Ondernemers moeten ook gaan nadenken over alternatieven voor herbruikbare verpakkingen en het reinigen daarvan. Gaan ze bijvoorbeeld de consumenten een gratis herbruikbare beker geven, of consumenten stempeltjes laten sparen voor een beker? Moet er misschien geïnvesteerd worden in herbruikbaar bestek en vaatwasmachines? Is er voor een bepaalde kunststof verpakking misschien een papieren alternatief? Bedrijven moeten echt wel aan de slag."

6. Hoe wordt gecontroleerd of de regels worden nageleefd?

"De Inspectie Leefomgeving (ILT), die ook verantwoordelijk is voor handhaving op statiegeld op blikjes, controleert op het gebruik van de toeslag op plastic wegwerpverpakkingen", weet Swart.

De econoom denkt dat een zelfstandige snackbar die geen onderdeel is van een keten, niet streng gecontroleerd wordt op het berekenen van de toeslag op wegwerpplastic. "De ILT heeft geen capaciteit om elk bedrijf te controleren. Ik denk dat de ILT meer achter de grote bedrijven aan zal gaan. Dit is een prikkel om snel over te gaan op actie en daarom denk ik dat de meeste grote bedrijven de maatregel vanzelf al zullen opvolgen."

Bekijk ook

7. Waarom is er nog geen verbod of beperking op andere plastic verpakkingen?

Ten Klooster denkt dat er niet snel iets zal veranderen in reguliere supermarktverpakkingen, zoals brood- en groenteverpakkingen. "Dat heeft te maken met houdbaarheid. Je kan je brood wel gaan verpakken in papier, maar dan is het de volgende dag uitgedroogd, dus dat schiet niet echt op. Ook is er kans op voedselverspilling. Dat ene brood vertegenwoordigt dan misschien wel tien verpakkingen, qua milieubelasting."

Ook gemak speelt een rol. "De verpakkingsindustrie probeert oplossingen aan te dragen voor wat de winkels in de schappen willen leggen en wat mensen willen kopen. Je hoeft iets niet af te wassen, je hoeft zelf geen herbruikbare verpakkingen mee te nemen in je tas. Dus gemak is de drijfveer achter oplossingen zoals verpakt brood en groente."

"Het is een soort wederzijdse afhankelijkheid. Vanuit milieu-overwegingen kun je wel zeggen dat supermarkten moeten stoppen met bepaalde verpakkingen. Maar als de Albert Heijn stopt met iets aanbieden vanwege een bepaalde verpakking en de concurrent biedt dit product wel aan, dan loopt de supermarkt inkomsten mis. Dit kan alleen werken met opgelegde maatregelen."

Swart vult aan: "De Europese richtlijn is begonnen met de verpakkingen die het meest in het milieu worden aangetroffen. Veel andere verpakkingen uit de supermarkt, bijvoorbeeld van voorgesneden groenten, bevatten producten waar je thuis mee kookt. Die verpakkingen worden veel vaker thuis weggegooid, en belanden daardoor minder vaak in het milieu."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom president Donald Trump vrede in Oekraïne wil, zonder Europa erbij te betrekken

De VS wil snel een deal met Poetin om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Maar Europa is niet uitgenodigd aan de onderhandelingstafel. Waarom wil Donald Trump dit zo graag? En wat zijn de gevolgen van deze nieuwe koers? "Betekent het einde van de NAVO."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'

Kabinet wil meer bouwen met nieuwe woonwet, maar zorgt dat ook voor betaalbare woningen? 'Minder sociale huur'
Woonminister Mona Keizer wil met nieuwe wet meer betaalbare woningen
Bron: ANP

Nu het woningtekort is opgelopen tot ruim 400.000 woningen, wil het kabinet de bouw van betaalbare huizen afdwingen. Maar volgens de SP is dat bij lange na niet genoeg. De overheid moet de regie volledig terugpakken – desnoods door grond te onteigenen.

De ambitie van het kabinet is torenhoog: 100.000 woningen per jaar erbij. Om meer grip te krijgen op de woningbouw stuurde woonminister Mona Keijzer vandaag het wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting naar de Tweede Kamer.

Versneld woningen bouwen

De aangepaste wet van de minister bepaalt onder meer hoeveel, waar en voor wie er gebouwd gaat worden. Maar het regelt ook kortere procedures en versneld bouwen buiten de bebouwde kom.

Nieuw is dat per regio twee derde van de nieuwbouw betaalbaar moet zijn, waarvan 30 procent sociale huur. Lukt het nu niet om genoeg betaalbare huizen op een locatie te bouwen, dan kun je dat compenseren op een andere plek. Gemeenten met weinig sociale of middenhuur kunnen gedwongen worden meer te bouwen.

Woningnood oplossen

"Het is belangrijk dat mensen met een gemiddeld inkomen in alle gemeenten kans hebben op een betaalbare woning", benadrukt Keijzer. "Iedereen kent wel iemand die al jaren aan het wachten is op een betaalbaar plekje." Volgens de minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening brengt deze wet de regie daarop terug.

"Het gaat bepalen welke betaalbare woningen je waar gaat bouwen en versnelt daarbij procedures, zodat we de woningnood op kunnen lossen met elkaar." Alles bij elkaar moet het volgens Keijzer gaan lukken om uiteindelijk 100.000 woningen per jaar erbij te bouwen. "Als je kijkt naar de cijfers van vorig jaar, dan zitten we al op 82.000 woningen. En als je kijkt wat er in de pijplijn zit, dan gaan we in 2027 honderdduizend woningen realiseren."

Bekijk ook

Flexibel

Projectontwikkelaar Maarten de Gruyter ziet positieve elementen in de wet. Als een project in een buurt met veel sociale huur financieel niet haalbaar is, biedt de nieuwe wet volgens hem meer flexibiliteit.

"Op dat moment kun je zeggen: 'Weet je, we gaan hier wat meer vrije sector en wat meer middenhuur realiseren'", zegt De Gruyter. Sociale huur kan dan op een andere plek in de regio komen.

Meer geld nodig

Maar nog altijd mist de projectontwikkelaar oplossingen voor de financiële haalbaarheid van projecten. Er is volgens De Gruyter meer geld nodig. "Je kunt wel een project sneller tot stand willen brengen, maar op het moment dat een project nog steeds niet haalbaar is, dan heeft dat natuurlijk niet zoveel zin."

De bouw van betaalbare woningen, sociaal en midden, is volgens De Gruyter vaak niet rendabel. Dat bleek eind vorig jaar ook uit cijfers van de gemeente Utrecht. Volgens de gemeente lopen ontwikkelaars bij betaalbare huurwoningen soms tot 46.000 euro verlies per woning.

Bekijk ook

Kritiek van SP

Met de nieuwe woningwet wil het kabinet meer grip krijgen op het bouwen van betaalbare woningen, maar volgens SP-leider Jimmy Dijk kiest de overheid voor een 'woningmarkt' en niet voor 'volkshuisvesting'. "De markt heeft heel erg gefaald in het bouwen van betaalbare woningen voor mensen", zegt hij.

Volgens Dijk leidt de verplichting van 30 procent sociale huur per regio, in plaats van per gemeente en project, juist tot minder sociale huur. Vooral op de plekken waar het volgens de partij echt nodig is. "Het klinkt sociaal, maar het is een versoepeling. Het betekent voor gemeenten waar er meer dan 30 procent sociale huur is, dat ze minder sociale huur moeten gaan bouwen."

Miljoen woningen voor 800 euro

Daarom komt oppositiepartij SP vandaag met een radicaal ander woonplan. De partij denkt dat het haalbaar is 1 miljoen woningen te realiseren met een maximale huur van 800 euro, voor iedereen. SP-leider Dijk zegt dat dit kan door 'speculanten' aan te pakken. Dat zijn mensen die huizen opkopen om ze vervolgens met een zo groot mogelijke winst door te verkopen. Ook pleit hij om leegstand tegen te gaan en te investeren in renovatie en nieuwbouw.

"Grondprijzen bepalen nu 60 procent van de bouwkosten. Daar moeten we echt vanaf. We moeten speculanten aanpakken en keihard belasten", benadrukt Dijk, die in het uiterste geval grond zelfs wil onteigenen. "Een overheid die inderdaad gaat ingrijpen op de grondprijzen. Daar is niks communistisch aan. Er zijn onwijs veel landen in Europa die dat ook doen, en terecht."

Bekijk ook

Onrealistisch en onbetaalbaar

Critici noemen het plan van de SP onrealistisch en vooral onbetaalbaar. Volgens ontwikkelaars zou het plan in de tientallen miljarden kunnen lopen. Maar Dijk wijst op het verleden. "Voor de jaren 90 was dit doodnormaal. Toen lukte het om 100.000 woningen per jaar te bouwen. 70 tot 80 procent van de mensen kon toen een betaalbare huurwoning vinden."

Dijk wil de plannen financieren met een woonfonds van 20 miljard euro. "Als je de staatsschuld met 1,7 procent laat oplopen, kun je dit doen. We hebben de laagste staatsschuld in 50 jaar." Om het woonfonds verder te vullen kijkt Dijk ook naar de hypotheekrenteaftrek. Door dit af te schaffen boven hypotheken van 450.000 euro, zou dit volgens hem 6 miljard euro moeten opleveren.

Minister ziet niets in SP-plan

Hoewel het plan volgens de SP-leider haalbaar is, ziet projectontwikkelaar De Gruyter dat anders. De projectontwikkelaar pleit voor minder regels en lagere kosten om betaalbare woningen te bouwen.

Ook woonminister Keijzer wijst de SP-plannen voor onteigening af. "Dat is wel vrij communistisch. Het eigendomsrecht is een van de pijlers van onze rechtsstaat." Onteigening duurt volgens haar jaren en helpt woningzoekenden niet.

Hoe wil de politiek betaalbare woningen bouwen?

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant