Bijna 10 procent van de Nederlanders is al twee jaar niet meer bij de tandarts geweest. Uit angst voor de tandarts zelf of voor de rekening. Die laatste groep groeit, zegt de organisatie Dokters van de Wereld. "De tandarts mag geen luxe worden."

Het jaarlijkse tandartsbezoek is in 2006 geschrapt uit het basispakket van de verzekeraars. Sindsdien klinkt geregeld de roep om tandartszorg opnieuw op te nemen in het pakket. "Het is voor mensen te duur om naar de tandarts te gaan", zegt Jasper Kuipers van de organisatie Dokters van de Wereld. 1,5 miljoen mensen hebben geen geld voor de tandarts. En de tandartsmijders nemen in aantal toe, met grote gevolgen.

'Alleen AOW en geen aanvullende verzekering'

Uit pas gepubliceerd onderzoek van de Patiëntenfederatie bleek dat zo'n 10 procent van de ondervraagden de afgelopen twee jaar niet bij de tandarts was geweest. Ruim een derde gaf aan dat mondzorg wel nodig was. Een groot deel van de ondervraagden durfde niet te gaan vanwege corona (36 procent). Een derde van de ondervraagden uit deze groep zei het geld niet te hebben, nog eens 7 procent had het geld er niet voor over.

Een van de respondenten in het onderzoek zegt alleen een AOW te hebben en geen aanvullende verzekering te kunnen betalen. "Heb nog 4 tanden en geen kiezen
meer", laat hij weten. "Uitstel kan tot hogere hosten leiden", zegt Dianda Veldman van de Patiëntenfederatie tegen De Telegraaf.

Jaren rondlopen met ernstige pijn

Dat ziet ook Kuipers van Dokters van de Wereld. "Als je niet op controle gaat en je laat je klachten erger worden, kan dat jezelf juist meer kosten opleveren." En niet alleen voor mensen zelf, ook de maatschappij. "We zien dat mensen uitvallen, of niet durven te solliciteren omdat ze een slechte mondgezondheid hebben. Mensen blijven onnodig lang in de bijstand."

Hij ziet veel mensen die jarenlang met ernstige pijnklachten in hun mond rondlopen. "We hadden een cliënt die zo hard met zijn hoofd tegen de muur sloeg om de pijn in zijn mond niet te hoeven voelen. Er zijn er ook die blijvende nierschade hebben opgelopen door paracetamol-gebruik". Kuipers' organisatie rijdt heel Nederland door met de mondzorgkaravaan en biedt daarmee kosteloos basismondzorg aan. Mensen komen bij hen via organisaties als de voedselbank en schuldhulpverlening.

'Bij de tandarts kun je niet zeggen: maak het ongedaan'

Ook Rox had geen geld voor de tandarts. Na een prijzige wortelkanaalbehandeling durfde ze lange tijd niet meer naar de tandarts. "Omdat je weet wat de kosten zijn, stel je het uit. Je hebt het geld niet."

Haar kinderen vertelde ze hun tanden goed te verzorgen, vaak te poetsen en ze hoopte dat er niets zou gebeuren. "In de supermarkt kun je zeggen, haal dat er maar uit. Bij de tandarts kun je niet zeggen, maak het maar ongedaan."

Petitie voor basispakket

Ze ziet het vaker om zich heen. "Heel veel mensen durven zich er niet over uit te spreken. Je ziet een kapot gebit, mensen die hun hand voor hun mond zetten als ze lachen. Onzekerheid." Wat Rox betreft komt mondzorg terug in het basispakket.

Dokters van de Wereld heeft een petitie lopen. "We zien overal in het land dat het verhaal resoneert", zegt Kuipers. "Maar het huidige kabinet laat het bij de gemeente liggen. Er moet een structurele oplossing komen, zegt Kuipers. "Dit is geen lokaal vraagstuk of van mensen individueel."

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."