Moerdijk: Handhaven op zijn Hollands

De chemiebrand in Moerdijk had nooit een ramp hoeven worden. Als Chemie-Pack brandveiligheid hoog in het vaandel had gehad en de gemeente streng de regels had gehandhaafd. Nu de rook is neergedaald komen de vragen. Hoe veilig is het op andere chemieterreinen?

De burgemeester kan het allemaal niet meer uitleggen. De burgervader van Moerdijk is vervroegd met pensioen gegaan omdat de nasleep van de ramp hem teveel werd. De voorzitter van de veiligheidsregio Midden-en West Brabant wil ook niet. Zo lang justitie en de Onderzoeksraad voor de Veiligheid onderzoek doen naar de oorzaak van de ramp willen de bestuurders niks zeggen. Terwijl de manier waarop jarenlang is omgegaan met de brandveiligheid bij Chemie-Pack roept om antwoorden. Want vlekkeloos ging het op zijn zachtst gezegd niet.

Hoe veilig is de chemische industrie en hoe gaat de overheid om met deze bijzonder riskante bedrijven? Die vraag hangt in de lucht sinds de ramp in Moerdijk. De gebeurtenissen bij Chemie-Pack en de handhaving in Moerdijk stemmen niet bijzonder gerust.

Gevaar

4000 ton aan chemische middelen konden er bij het bedrijf worden opgeslagen, verwerkt en verpakt. Zo’n beetje alle gevaarlijke stoffen gingen er dagelijks over de werkvloer. Niet voor niets hoort Chemie-Pack bij de categorie gevaarlijkste bedrijven van Nederland, de zogenaamde BRZO-bedrijven. 400 van zulke bedrijven zijn er. Die vallen onder het Besluit Risico’s Zware Ongevallen en de naam zegt het al: het risico op ongevallen is groot en de gevolgen voor de omgeving zijn heftig. Helaas heeft de chemiebrand in Moerdijk die risico’s weer pijnlijk aangetoond. Een complete regio tijdelijk ontwricht, omliggende bedrijven liggen stil. Onzekerheid onder omwonenden tot in de verre omtrek over de gezondheidsgevolgen van gifwolken, zwaar vervuild bluswater en roetresten op het land.

Polderen

Bij zulke grote risico’s hoort de best mogelijke beveiliging en keiharde handhaving en controle, zou je zeggen. Maar van allebei was geen sprake. De handhaving bij Chemie-Pack – en mogelijk ook bij andere chemiebedrijven – was een staaltje Hollands Handhaven: polderen en lang wachten met ingrijpen. Jarenlang overtrad het familiebedrijf de milieuregels- en wetten. De lijst overtredingen is lang. En toch kreeg het bedrijf ruimhartige medewerking van de gemeente voor alle benodigde vergunningen. Tot die ontdekking komen we als we alle stukken inzien die de gemeente Moerdijk heeft liggen over Chemie-Pack. Negen dikke stapels papier.

Dossier gemeente Moerdijk

We vallen van de ene verbazing in de andere. Kritische inspectierapporten over brandveiligheid, brieven van de gemeente waarin wordt gedreigd met dwangsommen (over brandveiligheid), tekortkomingen die na hercontroles nog niet zijn opgelost.

Chemie-Pack lijkt een bedrijf dat pas na lang aandringen aan de milieu-en brandveiligheidsregels voldoet. Een bedrijf dat verschillende ongelukken waarbij milieu, personeel of de brandveiligheid in gevaar komt niet – of te laat - meldt. Voorbeeld: een smeulende brand in 2005 bij het aanbrengen van krimpfolie. Die ontstaat als op het terrein met open vuur wordt gewerkt, tegen alle regels in. Bij controles van brandweer, milieudienst, gemeente of arbeidsinspectie is keer op keer iets mis. Voorbeeld: de automatische schuimblusinstallatie die een brand in de kiem moet smoren, is pas na vele maanden aandringen technisch in orde en beschikt pas na jaren over een verplicht certificaat. In 2006 treft de inspectie een opwarminstallatie met een gasolietank van 1500 liter op het terrein aan die er helemaal niet mag staan. Weer later blijken gevaarlijke stoffen die niet bij elkaar mogen staan onvoldoende gescheiden. En in 2010 nog concluderen inspecteurs dat ‘Chemie-Pack de brandveiligheid kritisch moet bekijken’. Noodprocedures blijken binnen het bedrijf onvoldoende bekend. Het bedrijf moet brandveiligheid niet zien als een ‘papieren tijger’ maar er ook daadwerkelijk naar handelen, aldus het zoveelste inspectierapport.