Het kabinet moet fors meer geld uittrekken om te voorkomen dat mensen met een laag inkomen in financiële problemen komen. Dat zegt de Commissie sociaal minimum in een rapport dat vandaag is gepresenteerd.

De commissie adviseert een verhoging van het minimumloon en de bijstand en eventueel ook de huurtoeslag. Om armoede bij kinderen tegen te gaan moet de kinderbijslag of het kindgebonden budget omhoog. Dat kost ongeveer 6 miljard euro. Het rapport 'Een zeker bestaan; naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum' is vandaag aangeboden aan minister Carola Schouten (CU) voor Armoedebeleid.

Mee kunnen doen aan de maatschappij

De adviescommissie is door het kabinet ingesteld na een bijna Kamerbreed aangenomen motie om vast te stellen wat precies het bestaansminimum is. Hoeveel hebben mensen nodig om goed mee te kunnen doen in de maatschappij? Die vraag is relevant: de inflatie stijgt, de energieprijzen zijn hoog en veel mensen zijn afhankelijk van de voedselbank.

Extra geld is nodig, schrijft de adviescommissie, om mensen financiële bestaanszekerheid te geven. En dat gaat dan niet alleen om het voorzien in elementaire levensbehoeften, zoals wonen en boodschappen, maar ook om maatschappelijke participatie, zoals lid zijn van een sportvereniging.

Problemen in gezinnen met armoede

De commissie heeft voor haar rapport ook gesproken met mensen die een inkomen rond het sociaal minimum hebben.Voorzitter Godfried Engbersen was onder de indruk van hun verhalen. "Dan zie je het onzekere bestaan. Mensen sluiten zich af, doen niet meer en dan zie je allerlei problemen ontstaan", ziet voorzitter Engbersen. "Opgroeien in een arm gezin gaat ten koste van leerprestaties en prestaties in de toekomst."

"Het afgelopen decennia heeft het thema 'bestaanszekerheid' minder aandacht gekregen. We hebben sterk ingezet op werk, werk, werk. Het vraagstuk van bestaanszekerheid raakt aan het thema inkomen, maar we zien ook op de woningmarkt dat sommige mensen geen woning kunnen krijgen. We zien het op de arbeidsmarkt, die is flexibel geworden. We zien het in het onderwijs, de ongelijke kansen. We zien het in gezondheidszorg. Dit kabinet probeert een maatregelen te nemen om de vloer in het bestaan te verstevigen. Het essentiële is dat het sociale zekerheidsstelsel, de basisvoorziening, dat we dat gaan versterken."

Altijd bezig met geldstress

Als het kabinet niets doet, komen mensen met een laag inkomen de komende jaren 100 tot 500 euro per maand tekort, afhankelijk van de samenstelling van het huishouden en de woonplaats. En financiële stress kan tot lichamelijke en mentale klachten leiden.

Een van de leden van de Commissie sociaal minimum is Soler Berk. Hij weet wat het is om in armoede op te groeien en welk effect dat op kinderen heeft. "Je neemt ook de stress over van je ouders, je maakt je ook druk over je ouders. Ze zijn altijd bezig met geldstress, met overleven. Dit is ook waarom het sociaal minimum omhoog moet: er is natuurlijk een verschil tussen overleven en leven. En ze waren dus aan het overleven."

6 miljard

Met de voorstellen die de commissie doet is jaarlijks 6 miljard euro gemoeid. Een aanzienlijk bedrag, zegt commissielid Berk, maar het levert ook veel op.

"Je moet er rekening mee houden dat als je dit doet, de impact aan de andere kant beter wordt: op mentaal welzijn, gezondheid, kansengelijkheid en activatie van mensen."

Armoedebeleid Wageningen

Het armoedebeleid verschilt per gemeente. Wageningen kent diverse regelingen, waaronder eentje voor de aanschaf van digitale middelen. "We kwamen er tijdens corona achter dat er in heel veel huishoudens nog geen digitaal middel was", zegt wethouder Guido van Vulpen, "geen notebook of geen laptop en dan kan je in deze maatschappij tegenwoordig niet meer meedoen. De gemeenteraad heeft daar extra geld voor beschikbaar gesteld."

Het uitgangspunt van de gemeente Wageningen is 'wat hebben mensen nodig om maatschappelijk mee te kunnen doen'. "Niet allen voeding en geld om boodschappen te kunnen doen en om de huur te betalen, maar een keer naar een knutselles, een dansles", zegt Vulpen. "Gewoon net iets meer, want als je alleen maar kunt overleven, alleen maar genoeg hebt om te eten en te slapen, dan sta je buiten de maatschappij."

Schouten: simpeler stelsel nodig

Minister Schouten zegt in een eerste reactie op het rapport van de Commissie sociaal minimum dat 'het een stuk lastiger is geworden om armoede te bestrijden door de fors gestegen prijzen, maar dat daardoor ook nog noodzakelijker is geworden'. "De aanbevelingen van dit rapport betrekken we bij de besluitvorming voor volgend jaar. Daarnaast moeten we ook structureler kijken hoe we kunnen zorgen voor meer bestaanszekerheid."

"Daarvoor is een simpeler stelsel nodig dat meer zekerheden biedt", zegt Schouten. "Zodat mensen de weg weten te vinden naar de regelingen die er zijn." In september komt de Commissie sociaal minimum nog met een tweede rapport. Dat gaat over een andere inrichting van het sociale zekerheidsstelsel. In het najaar reageert het kabinet inhoudelijk op het rapport.

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."