Minder sociaal contact, maar snellere hersenontwikkeling: dit effect had coronaperiode op jongeren

Tijdens de coronajaren hadden veel mensen een gevoel van verlatenheid en eenzaamheid, zo ook veel jongeren. Zij werden op zichzelf teruggeworpen en zaten vaak alleen thuis. Wat voor effect heeft deze tijd op hen gehad? "Ze werden sneller volwassen."

"In je puberteit willen jongeren vooral veel bij elkaar zijn, lekker dicht op elkaar zitten, een beetje klitten. Maar ja, dat kan niet online." Eveline Crone is hoogleraar ontwikkelingspsychologie en heeft tijdens de coronajaren onderzoek gedaan onder jonge mensen en adolescenten. Ze ziet wat voor effect de lockdowns hebben gehad op deze groep.

Vormende fase

Ze noemt de leeftijd tussen 10 en 24 jaar een 'vormende fase', waarin jongeren 'eropuit willen gaan en de wereld ontdekken'.

"Het is een periode waarin je diepe vriendschappen sluit. Het is de periode dat de eerste romantische relaties opbloeien en dat je gezien wil worden. En dat kon allemaal niet", zegt Crone.

'Sloot me op in mijn kamer'

Ook Rhaya la Rose (19) merkte dat. Zij deed in 2020 eindexamen op de mavo. "Alle praktijkexamens werden afgelast, alles moest online. Ik sloot me wel op in mijn kamer. Ik moest er echt uit gehaald worden door mijn ouders." In die tijd bleef ze vooral focussen op haar examens. "Ik wilde echt mijn diploma halen."

En dat deed ze, "maar er waren helemaal geen feestjes. Ik heb het alleen mijn ouders en mijn broertje gevierd."

Versschil tussen jongeren

"Alle jongeren zijn tijdens de coronajaren geraakt in hun welzijn", vertelt Crone. Maar in welke mate verschilt sterk. "Wat we zien is dat een groep van 16 tot 18 procent heel hard is geraakt en te kampen had met ernstige negatieve gevoelens zoals depressiviteit en spanning. Er is een gedeelte dat niet zoveel last had, ongeveer een derde. En een groep die daar ergens tussen zit."

Waar lag dat dan aan? Crone vertelt: "We zagen dat jongeren die meer veerkrachtig waren, in staat waren hun eigen gedachten te sturen en te controleren. En dat zij meer sociale verbondenheid met hun omgeving voelden. Je ziet dat jongeren die hard geraakt werden eigenlijk al voor 2020 veel prestatiedruk ervaarden en gevoelens hadden van burn-out."

Ouders van invloed

Ook de financieel-economische status van ouders speelde daarin een rol, ziet de hoogleraar. "We zagen dat bij ouders die zelf veel stress ervaarden, het heel voorspellend was hoe jongeren zich voelden. Onzekerheid over hun baan bijvoorbeeld leidde tot veel stress bij ouders en bij kinderen."

Ze gaat verder: "We zagen dat jongeren die geen toegang hadden tot internet of geen eigen laptop hadden of geen beschikking hadden tot een rustige ruimte, veel stress ervaarden en dat het niet goed ging met hun mentale welzijn. Alle vormen van crisis vergroten de kansenongelijkheid."

'Ze voelden zich steeds moedelozer'

Na verloop van tijd werden de gevolgen groter, zag Crone. "Je zag dat veel jongeren zich steeds moedelozer gingen voelen."

"Tijdens de eerste lockdown vonden veel jongeren het nog wel relaxed. Tijdens de tweede lockdown ging het nog wel. Toen brak er een periode aan van: 'jongens nog even volhouden. Nog even en de vaccinaties zijn er.' Maar toen we in derde lockdown terechtkwamen, werden jongeren toch wel echt geraakt."

Veel effect

Ook Rhaya merkte dit. "Ik vond die derde lockdown heel erg zwaar", vertelt ze. "Ik was gevaccineerd en dacht: nu mag ik weer leuke dingen gaan doen. En toen moesten we weer thuisblijven. Toen dacht ik wel: wat willen jullie nou wat ik nog meer doe?"

"Ze voelden zich echt in de steek gelaten", zegt Crone. "Het is een periode in je leven dat je leert dat er meer werelden zijn dan alleen thuis of school. Maar er is helemaal geen ruimte die andere werelden te ontdekken. Een korte periode de samenleving stilzetten heeft veel effect in een periode in een leven waarin er veel veranderingen plaatsvinden, zoals in de puberteit. "

Vormende fase

Voor haar onderzoek vergeleek de hoogleraar hersenen van 11 tot 13-jarigen voor en na de pandemie. In die leeftijd is er een lichte afname van hersencellen, vertelt de hoogleraar.

"Dat betekent dat de hersenen efficiënter worden. Dat maakt deze periode tot een vormende fase. Daarom sturen we kinderen ook naar school omdat ze zich willen verhouden tot elkaar."

Snelle hersenontwikkeling

Maar ondanks dat het leven van de jongeren tijdens de coronaperiode 'stilstond', ging de ontwikkeling wel verder. "We zagen tijdens de coronaperiode dat bij adolescenten die hersenontwikkeling juist is versneld. We weten niet precies waarom, maar waarschijnlijk omdat de omstandigheden onzeker waren. En eigenlijk is dat een paradox: je wordt sneller volwassen terwijl iedereen het gevoel had dat het leven stilstond", legt ze uit.

Jammer, vindt ze het. "Je gunt iedereen een langere periode van hersenontwikkeling zodat je tijd hebt om de wereld om je heen te ontdekken."

Niet iedereen teruggeveerd

Nu - jaren na corona - lijkt het alsof jongeren weer helemaal teruggeveerd zijn, zoals Rhaya. Na haar mavo is ze doorgestroomd naar het mbo en ze volgt nu een hbo-opleiding internationaal recht. "Het gaat hartstikke goed met mij. Het is super druk. Ik heb net de eerste tentamens achter de rug en volgens mij is het heel goed gegaan."

"Ik ben wel mentaal sterker geworden door alle lockdowns", gaat Rhaya verder. "Ik geniet zoveel mogelijk van het leven, want ik weet dat het zo om kan slaan. Ik probeer leuke dingen te doen en ik heb elke dag lief."

Online colleges volgen

Maar niet iedereen is de periode zo positief uit gekomen, weet Crone. "Als we naar de cijfers kijken, zien we dat een ongeveer eenderde niet is teruggeveerd. Hun gevoelens van kracht zijn lager en ze ervaren meer depressies. En 1 op de 3 jongeren vind ik best wel veel."

Ze ziet het ook in de klaslokalen. Zo hoort ze over jongeren die het liefst nog steeds online lessen volgen met de camera uit. "Er is een bepaalde trend ingezet waar jongeren zelf niet meer zo goed uitkomen. Wie moet hen daar in begeleiden? Ik vind het persoonlijk ook jammer als studenten alleen online lessen volgen. Ik mis dan echt het contact in de collegezaal."

Toekomst

Ze gaat verder: "Maar aan de andere kant is er meer ruimte om te praten over kwetsbaarheid. En dat hebben jongeren zelf bevochten. Ik vind dat een verdienste van deze generatie." Als er ooit weer een nieuwe pandemie uitbreekt zullen we dus veel breder moeten kijken naar welzijn, vindt Crone.

"Er zijn jongeren die een ouder of een dierbare zijn verloren. Er zijn jongeren met long covid. Er bestaat geen one size fits all-oplossing. Maar we moeten in de toekomst niet alleen naar virologen en epidemiologen luisteren, maar ook aandacht hebben voor mentaal welzijn", zegt ze tot slot.