Journalisten in Groot-Brittannië dreigen binnenkort de cel in te gaan als ze vertrouwelijke overheidsinformatie onthullen. Althans, als het aan het nieuwe wetsvoorstel van de regering van premier Boris Johnson ligt.

Het is nog afwachten hoe het wetsvoorstel erdoorheen komt, zegt Londen-correspondent Lia van Bekhoven. "Ik denk dat de regering in het parlement best wat water bij de wijn moet doen, maar de essentie blijft overeind. Dit is één van de wetten waarvan een aantal Britten zegt dat het laat zien hoe autoritair de Britse premier in feite is."

Algemeen belang

Op dit moment kunnen journalisten zich beroepen op het algemeen belang, wanneer publicaties gevoelige informatie bevatten. Het belang om het te weten en naar buiten brengen, is dan groter dan de gevoeligheid van de informatie.

"The Sun had onlangs een scoop waarin je zag dat de minister van Financiën een vrouw omhelsde die niet z'n vrouw was", vertelt Van Bekhoven. "Hij verloor daardoor z'n baan en z'n huwelijk, maar het diende een publiek belang, omdat hij deed wat Britten al anderhalf jaar niet mogen: elkaar aanraken, geen afstand houden en geen mondkapje dragen."

14 jaar gevangenisstraf

Maar bij de nieuwe wet, als hij één op één wordt ingevoerd, kan zo'n scoop wel eens heel anders aflopen voor een journalist. "Het kan zijn dat die dan 14 jaar gevangenisstraf kan verwachten", zegt Van Bekhoven.

Volgens de Britse regering is de wet nodig, omdat de huidige wet niet meer passend is anno 2021. "Die wil dat de wet aangepast wordt op toenemende cyberaanvallen, die als doel hebben het land te ontwrichten", vertelt Lia van Bekhoven. "En om dat tegen te gaan, willen ze een wijd net verspreiden dat hard kan straffen bij het publiceren van gevoelige informatie. Maar dat net is zo wijd, dat zelfs journalisten dus strafbaar kunnen worden."

"Vergelijkbaar met een totalitair regime"

In Nederland wordt er met zorgen gekeken naar de ontwikkelingen in Groot-Brittanië. "Dit is natuurlijk afschuwelijk, als journalisten dit soort straffen te wachten staan", zegt Eric Smit, oprichter van het onderzoeksjournalistieke platform Follow the Money. "Het is onze taak om deze informatie naar buiten te brengen. Ik weet niet of ik dezelfde methode zou hanteren al Sun, maar als daar 14 jaar op staat, is dat vergelijkbaar met een totalitair regime. In een land dat voor kort nog deel uitmaakt van de Europese Unie", zegt Smit.

Maar ook in Nederland wordt persvrijheid steeds verder ingeperkt zegt Smit. "We zijn hier ook al tientallen jaren aan het afglijden en de kabinetten-Rutte hebben dat nóg ernstiger gemaakt."

Blokkades opwerken en trucs verzinnen

Zijn redactie merkt dat het steeds moeilijker wordt om aan informatie te komen vanuit de overheid. "Enkele jaren geleden zijn we begonnen met de Shell-papers, met gigantisch veel wob-verzoeken (wet openbaarheid bestuur, waarmee burgers en journalisten informatie kunnen opvragen over overheidsorganisaties, red.)" zegt Smit.

"We merken dat alle termijnen bij die verzoeken zover als mogelijk worden overschreven", vervolgt Eric Smit. "Je ziet gewoon dat er blokkades worden opgeworpen en dat er trucs worden bedacht om informatie niet te geven. Terwijl dat als journalist je zuurstof is."

'Mensen liggen er niet wakker van'

Op het wetsvoorstel wordt vooralsnog niet heel heftig gereageerd in het Verenigd Koninkrijk, vertelt correspondent Lia van Bekhoven. "Binnenkort wordt er in het parlement over gestemd, maar ik geloof niet dat iedereen er wakker van ligt", zegt Van Bekhoven.

"Deze beperkingen op de journalistiek baren media en pers zorgen, maar de meeste Britse burgers hebben geen idee van het bestaan van dit wetsvoorstel. Het parlementaire debat over dit voorstel moet ook nog beginnen. Het zal premier Johnson in ieder geval niet de das omdoen."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."