Tussen de 1 en 4 weken, dat was de termijn waarop Jürgen Conings, de extreem rechtse militair die de Vlaamse viroloog Marc van Ranst met de dood bedreigde, al overleden zou zijn. Nauwkeuriger onderzoek naar de datum wordt gedaan met de hulp van insecten.

Het doet wat vreemd aan, onderzoek met larven en vliegen om een tijd van overlijden te kunnen bepalen. "Het is een onderzoek dat niet heel vaak wordt ingezet. Maar deze methode zorgt voor een betere schatting dan anders. En dan is het al een optie. Maar het is niet dat het onderzoek standaard wordt ingezet", zegt patholoog van het Nederlands Forensisch Instituut Mark van Latten.

Sinds half mei spoorloos

Zondag werd het lichaam van Conings gevonden in de bossen in de Vlaamse provincie Limburg, vlakbij Nederland. De burgemeester van Maaseik heeft het lichaam gevonden toen hij aan het mountainbiken was een sterke geur rook. Er werd al sinds half mei naar Conings gezocht, nadat hij zware wapens van een militaire kazerne had meegenomen.

Volgens het Belgische Openbaar Ministerie heeft Conings zichzelf om het leven gebracht. Maar wanneer dat precies is gebeurd, wordt dus nu onderzocht.

Warme plek voor vliegen

Vliegen kunnen al van 60 kilometer afstand een lijk ruiken en er dan snel op af komen. "Het onderzoek heeft te maken met de verschillende ontwikkelingsstadia van insecten die je vindt het lichaam", vertelt Van Latten. "Men name de groen en bruine vliegen vinden menselijke lichamen heel interessant."

"In bestaande lichaamsopeningen zoals de mond en de neus, het klinkt wat luguber, maar daar is het voor vliegen warm en dat is een goede plek voor ze. En daar leggen ze dan hun eitjes neer." Alle insecten worden ter plekke gevangen, zodat onderzocht kan worden welke insecten het oudst zijn. Zo kan men vrij exact nagaan wanneer iemand is overleden. Er wordt ook gekeken temperatuurschommelingen op de locatie zelf. Op de plek wordt een soort black box neergezet om die informatie in te winnen. Zo kan afgeleid worden wanneer de vliegen op het lichaam afkwamen en hoe snel het lichaam ontbindt.

Ouderwets?

Van Latten benadrukt dat hij niet op individuele gevallen kan ingaan. Maar hoe tref je iemand aan die mogelijk al weken buiten ligt? "Dat is afhankelijk van verschillende factoren. Met name de temperatuur is belangrijk. In de zomer zal het sneller gaan. Bij bijvoorbeeld kamertemperatuur zal een lijf eerder blaren vertonen en opzetten, en de onderhuid zal loslaten", vertelt de patholoog.

Je zou denken: wat een ouderwetse methode om te achterhalen wanneer iemand is overleden, met vliegen en larven. Maar veel andere methoden zijn er simpelweg niet voor. "De schatting van wanneer iemand is overleden kan een dag afwijken met dit onderzoek, maar is toch vrij exact. Vooral als iemand al in staat van ontbinding is", zegt Van Latten. Maar het blijft lastig. "Elke zaak is lastig op een moment dat een lichaam heel erg veranderd is."

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."

Nog geen 1 op de 3 Nederlanders heeft een noodpakket thuis, blijkt uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel. Veel te weinig, zegt minister David van Weel. "Dat moet naar 100 procent. Iedereen moet zichzelf 72 uur kunnen redden."

Minister van Justitie & Veiligheid David van Weel vindt dat elke Nederlander zich 72 uur moet kunnen redden in geval van een crisissituatie. "Denk aan communicatie, voor als er geen mobiel netwerk is. Denk aan voedsel en drinkwater, als er geen supermarkten open zijn. Al dit soort zaken, die moet je 72 uur kunnen volhouden bij een crisis."

Van 48 naar 72 uur

Eerder was het advies om 48 uur zelfredzaam te zijn, maar dat is dus nu verhoogd met een extra dag. "Sinds de Koude Oorlog hebben we hier eigenlijk weinig aandacht aan besteed", vertelt de minister over het aanpassen van dit advies.

"Maar na Europees onderzoek waarin de 72 uur zelfredzaamheid wordt geadviseerd, hebben we besloten dat over te nemen", legt hij uit.

'Het is een kleine moeite'

Van Weel geeft als voorbeeld een crisissituatie waarin deze voorbereiding nodig is: "Ik hoop niet dat we te maken krijgen met een conflict morgen. Maar we kunnen wel te maken krijgen met rampen, met energie-uitval."

"De kans is misschien niet heel erg groot. Maar op het moment dat het zich voordoet, dan is het een hele kleine moeite om zo'n pakket aan te schaffen en heb je er veel plezier van", zegt hij.

Niet bij de buren aankloppen

28 procent van de leden van het EenVandaag Opiniepanel heeft nu een noodpakket in huis, en dat is volgens de minister te weinig. "Want iedereen die geen noodpakket heeft en wel te maken krijgt met zo'n situatie, die gaat aankloppen bij de buren."

En dat heeft gevolgen. "Als dat nu betekent dat maar een in de vier buren zo'n noodpakket heeft, dan kun je je voorstellen dat de 72 uur heel snel naar beneden gaat als je spullen moet delen met anderen. Dus als iedereen voor zichzelf zorgt, zorgen we ook voor elkaar. Daarom moet die 28 procent omhoog naar de 100 procent."

Burgers en overheid samen verantwoordelijk

Nu burgers langer voor zichzelf moeten zorgen, betekent dit dan dat de overheid zich terugtrekt? Van Weel begrijpt het sentiment, maar benadrukt dat ook de overheid aan de slag gaat. "Ik leg niet alles neer bij de burger. Het geldt ook voor lokale overheden, het geldt voor bedrijven."

"We roepen ook gemeenten op: ga je verzamelpunten inrichten, hoe je zorg je voor kwetsbare bewoners. Moet je misschien noodvoorzieningen opslaan op bepaalde locaties?", gaat hij verder. "Dus al die trajecten gaan we ook doen."

500 euro contant geld

Naast een noodpakket adviseert Van Weel burgers ook om contant geld in huis te hebben in het geval van een ramp of crisis. Banken en maatschappelijke organisaties overleggen al maanden over hoeveel cash geld mensen moeten aanhouden.

De minister doet een voorstel: "laat ik een voorschot geven. Ik denk dat met 500 euro in cash u echt ruim voldoende heeft om tijdens die 72 uur aan te schaffen wat u echt nodig heeft", zegt Van Weel tot slot.