tv LIVE
meer NPO start

Meer zware criminelen ontlopen straf

Luisteren

Opnieuw zijn er meer veroordeelden op de vlucht die nog meer dan vier maanden celstraf hebben openstaan. Het gaat om veroordeelde moordenaars, drugshandelaren, zedendelinquenten en fraudeurs die achter de tralies horen, maar uit handen weten te blijven van politie. Dit blijkt uit interne stukken van het ministerie van Veiligheid en Justitie, in handen van EenVandaag.

In totaal zijn in bijna twaalfduizend zaken veroordeelde criminelen met openstaande vrijheidsstraffen op vrije voeten. Een kwart van deze zaken, zo’n 2819, komt in aanmerking voor ‘actieve opsporing’ omdat ze een celstraf van 120 dagen of meer hebben uitstaan. In nog eens 390 zaken staat ook zo’n strafrestant open, maar deze veroordeelden worden niet meer meegerekend door het ministerie omdat de veroordeelden vermoedelijk in het buitenland zitten. Naar hen wordt daarom niet meer actief gezocht.

Dit maakt een totaal van 3209 zaken met veroordeelden met meer dan vier maanden cel op de vlucht. Het aantal voortvluchtigen zit al jaren in de lift. In 2009 ging het om 2139 zaken, in 2013 stijgt dit door naar 2760.

Hoogleraar sanctierecht Sackers: ‘groep nog altijd te groot’

Hoogleraar Sanctierecht van de Universiteit Nijmegen (RUN) Henny Sackers stelt dat de groep voortvluchtigen nog altijd te groot is. "Dit zijn de criminelen waarvan de strafrechter, en ook de samenleving dus, plus de betrokkenen indertijd vinden dat het recht z’n beloop hebben. Ze moeten hun straf ondergaan."

Het verbaast hem. “Omdat de staatssecretaris toen met een heel pakket aan maatregelen heeft beloofd om dit probleem aan te pakken. Kennelijk met geen ander doel dan dat aantal omlaag te brengen." 

Sackers: "Als het gaat om voortvluchtigen van ernstige misdrijven waarvan de rechter jarenlange gevangenisstraffen heeft opgelegd: dan voelt het voor de samenleving op z’n minst ongemakkelijk dat die vrijuit gaan. En dan heb ik het er uiteraard niet over wat dit voor de nabestaanden betekent."

"Wat je wel moet vaststellen is dat de belofte van: met de komst van de nationale politie komt alles goed, dat daar niet veel van terecht gekomen lijkt te zijn”, aldus de hoogleraar Sanctierecht. 

Bijna duizend openstaande zware zaken; 186 zaken gewelds- of levensdelict

Het in 2015 opgerichte, gespecialiseerde politieteam FAST (Fugitive Active Search Team) heeft op dit moment bijna duizend zaken in behandeling van voortvluchtige veroordeelden die een gevangenisstraf hebben openstaan van tien maanden of meer (300 dagen). Deze zware criminelen staan internationaal gesignaleerd.

Van deze groep heeft ongeveer veertig procent zich schuldig gemaakt aan de handel in drugs. In 113 van deze zaken gaat het om geweldsdelicten (12%), in 73 zaken om levensdelicten (moord c.q. doodslag: 8%) en in 40 zaken om veroordeelde zedendelinquenten (4%)  die hun straf nog moeten uitzitten.

In de afgelopen anderhalf jaar zijn door het gespecialiseerde FAST-team in totaal 202 voortvluchtige personen opgespoord en daadwerkelijk aangehouden. Bij elkaar moeten zij in totaal nog een restant van 257 jaren aan gevangenisstraf uitzitten.

Recent konden in twee zaken veroordeelden worden gearresteerd. In Antwerpen werd een 22-jarige man opgepakt die veroordeeld is voor zijn aandeel in de rellen rond ‘Project X’ in Haren. De man werd in 2013 bij verstek veroordeeld en had een straf van 283 dagen openstaan voor brandstichting en geweld tegen onder andere de ME. In Groot-Brittannië werd de Pool aangehouden die een peuter en haar grootouders doodreed. Hij werd in hoger beroep veroordeeld tot een celstraf van 15 maanden. De man is inmiddels overgeleverd.

178 veroordeelden opgespoord, maar niet opgepakt 

Daarnaast zijn er nog 178 voortvluchtige veroordeelden opgespoord door FAST, maar kan de zaak niet worden afgesloten – omdat deze personen door buitenlandse autoriteiten niet worden aangehouden of uitgeleverd. Ook komt het voor dat deze criminelen nog een straf in het buitenland moeten uitzitten, voordat zij naar Nederland kunnen komen. In totaal is deze groep veroordeelden bij elkaar opgeteld verantwoordelijk voor 378 jaren aan gevangenisstraf, voor allerlei soorten delicten.

Een van deze zaken is die van de gewelddadige vrouwenhandelaar Saban B. In 2008 wordt hij veroordeeld tot 7 jaar en 6 maanden. Wanneer hij een jaar later toestemming krijgt om zijn pasgeboren kind te bezoeken, vlucht hij naar Turkije. In 2010 wordt B. in hoger beroep bij verstek veroordeeld. Turkije levert echter geen onderdanen uit.

De veroordeelde vrouwenhandelaar weet inmiddels al jaren uit de Nederlandse cel te blijven. Er verschijnen met enige regelmaat foto’s van B. die in Turkije in weelde geniet van zijn vrijheid. Vorig jaar februari nam de Turkse rechter het Nederlandse vonnis over. Ook dit heeft nog niet geleid tot de arrestatie van de crimineel. Onlangs verschenen opnieuw beeltenissen van B. genietend van zijn Turkse leven. Zijn zaak zal ook voorlopig niet in beroep worden behandeld.

Veroordeeld bij verstek: Hasen Aksema, nog altijd op de vlucht

De stijging van het aantal voortvluchtige veroordeelden dat actief wordt opgespoord is opvallend. In 2013 namen minister Opstelten en staatssecretaris Teeven nog een heel pakket aan vergaande maatregelen om deze mensen toch hun straf uit te laten zitten. Zo kreeg elke eenheid van de Nationale Politie een team dat voortvluchtigen moet opsporen, met als prioriteit het opsporen van daders van zeden– en geweldsmisdrijven. Het nieuwe beleid lijkt nog geen vruchten af te werpen. 

Veel veroordeelden lopen vrij rond omdat zij hun proces in vrijheid mogen afwachten. Op het moment dat de rechter een veroordeling uitspreekt, zijn ze vaak onvindbaar. Zij reageren dan niet op verzoeken om zichzelf te melden bij de gevangenis. Daarnaast keren gevangenen niet terug van verlof of vluchten zij naar landen waarmee Nederland geen uitleveringsverdrag heeft afgesloten.

Zo ook in het geval van de voortvluchtige Libiër Hasen Aksema. Hij vermoordde in augustus 2004 zijn ex-vrouw Marisse van der Burg en ontvoerde hun, toen 2-jarige, dochter Isra naar zijn thuisland Libië. Hij wordt bij verstek veroordeeld tot levenslang en weet nog altijd uit handen te blijven van politie en justitie. Libië levert geen onderdanen uit, de toestand waarin het land zich op het moment verkeerd maakt de situatie nog ingewikkelder. Aksema staat internationaal gesignaleerd. 

Download

Download

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Zijn vader was kampbewaker, haar opa werd gedeporteerd: 'Alleen op onze trouwdag kwamen onze ouders samen'

Zijn vader was kampbewaker, haar opa werd gedeporteerd: 'Alleen op onze trouwdag kwamen onze ouders samen'
Rinke en Martine gebruiken hun familiegeschiedenissen uit de oorlog om het gesprek aan te gaan
Bron: EenVandaag

Rinke en Martine zijn al 40 jaar samen. Ze delen niet alleen een leven, maar ook een beladen familiegeschiedenis. Zijn vader was een nazi, haar opa stierf in concentratiekamp Neuengamme. Nu gaan ze met scholieren in gesprek over de oorlog.

Martine's opa, Martinus Letterie, werd op 25 januari 1942 vermoord in concentratiekamp Neuengamme. "Hij werd 33 jaar", vertelt zijn kleindochter.

Uit huis gehaald

"Mijn vader weet nog heel goed dat op 25 juni 1941, om 6:15 uur in de ochtend, zijn vader uit huis werd gehaald. Mijn oma en mijn vader waren er kapot van. Ze waren dol op elkaar", vertelt Martine.

"Mijn opa moet zich al langer zorgen hebben gemaakt, want tijdens een fietstochtje met mijn vader had hij gezegd: 'Als er ooit iets met mij gebeurt, dan moet jij voor je moeder zorgen."

Schrijven over Westerbork

Haar familiegeschiedenis zette Martine ertoe aan om kinderboeken over de oorlog te gaan schrijven. In Kamp Westerbork staan luisterpalen met fragmenten uit haar boeken. Ze gaan over kinderen die gevangen zaten in Kamp Westerbork en daarvandaan werden gedeporteerd naar de vernietigingskampen.

"Ik zie daar zeker een link met mijn opa", vertelt ze. "Ik heb toch heel erg het gevoel dat ik daarom die drive heb om deze verhalen te vertellen. En nu ik er eenmaal mee begonnen ben, kan ik eigenlijk ook niet meer ophouden."

Bekijk ook

Vader bij de SS

En dan is er Rinke, Martines partner. Hij worstelde jarenlang met het verleden van zijn vader, die behalve bewaker in Kamp Westerbork ook lid was van de NSB en zich vrijwillig bij de SS had aangemeld.

"Eigenlijk is mijn bestaan misplaatst", vindt Rinke. "Het is heel erg dat mijn vader nog kinderen heeft kunnen krijgen. Iemand die het leven en de toekomst van anderen heeft ontnomen."

'Ineens begon hij over een executie'

Bij Rinke thuis werd er niet over de oorlog gesproken, maar op zijn dertiende nam zijn vader hem mee naar Kamp Westerbork. "We lopen daar wat rond en opeens vertelt hij me over een executie die hij hier had bijgewoond."

"Maar het was een executie die niet veel voorstelde, zei hij. Wat belangrijker was in het verhaal, zo vond mijn vader, was dat de collega's worst en wijn hadden meegenomen. Dat was toch wel heel bijzonder, want het was een moeilijke tijd en voedsel was schaars. En je kon bijna niet meer aan goede worst en wijn komen."

Aan niemand doorvertellen

Rinke werd stil van het verhaal, vertelt hij. "Vooral de nonchalance waarmee mijn vader voorbij ging aan die executie heeft er bij mij diep ingehakt." Op de terugweg vertelde zijn vader hem dat hij het verhaal aan niemand mocht doorvertellen.

"'Als mensen dit weten, pakken ze jou, mij, ons gezin', zei hij tegen mij. Ik denk dat hij toen besefte dat hij te veel had gezegd. En hij kreeg daarin wel gelijk."

Doodsbedreigingen

Toen Rinke eind jaren 90 openlijk over het oorlogsverleden van zijn vader begon te praten, kwamen daar heftige reacties op, herinnert hij zich. Tot doodsbedreigingen aan toe. "En ook dit jaar heb ik weer een bedreiging gehad vanwege mijn afkomst. Iemand die vond dat ik moest boeten, omdat mijn familie zijn familie schade had berokkend."

Ondanks deze last bouwde Rinke een leven op voor zichzelf. Hij nam afstand van zijn ouders en van het gedachtegoed van zijn vader. In 1984 ontmoet hij Martine. Ze krijgen drie kinderen, en inmiddels hebben ze ook kleinkinderen.

'Niet beoordelen op daden van ouders'

"We hadden allebei de openheid om naar elkaars verhaal te luisteren. Zonder meteen je eigen verhaal daarmee te verbinden", vertelt Rinke. "Wij vinden het heel vanzelfsprekend dat je kinderen niet moet beoordelen op de daden van hun ouders."

Maar hun ouders hadden moeite met hun relatie. "Onze trouwdag is het enige moment geweest dat onze ouders samen in één ruimte hebben gezeten", vertelt Martine. "Als er een verjaardag werd gevierd van een van de kinderen, dan kwam het ene stel grootouders in de ochtend en het andere 's middags. Mijn vader kon het gewoon niet, samen met Rinkes vader in één ruimte zitten."

Bekijk ook

Daders in beeld

Op initiatief van Kamp Westerbork vertelden Rinke en Martine in 2012 voor het eerst samen hun verhaal over de slachtoffers en daders in de oorlog. "We hebben het na de oorlog met elkaar eerst veel over het verzet gehad", zegt Rinke.

"Daarna kwam er veel aandacht voor de slachtoffers. En nu komen de klootzakken meer in beeld, de daders. Mijn vader was er één van, maar niet de enige."

Heleboel 'foute' Nederlanders

Tijdens een gastles op het Dockinga College in Dokkum vraagt Rinke aan de vmbo-scholieren hoeveel Nederlanders er volgens hen in de oorlog samenwerkten met de Duitse bezetter. "5.000?" vraagt een leerling. Een ander denkt 10.000. De klas is zichtbaar onder de indruk als Rinke het echte aantal noemt.

"425.000. Als je alle dossiers in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) bij elkaar optelt van mensen die na de Tweede Wereldoorlog werden verdacht van collaboratie met de Duitse bezetter. Dat is iets wat nog niet zo bekend is. Maar het waren er een heleboel."

Bekijk ook

Geen spijt

Dan vraagt een scholier aan Rinke: "Wat is het ergste wat jullie familie heeft meegemaakt?" "Ik vond het heel erg dat ik mijn vader heb leren kennen zoals hij was, en dat ik heb ontdekt wat hij heeft gedaan", antwoordt Rinke.

"En vooral: dat hij daar geen spijt van heeft gehad." En op de vraag of zijn vader dacht dat hij het goede deed, antwoordt Rinke: "Ik denk dat hij vooral altijd aan zichzelf dacht. En wat iets hem zelf kon opleveren. De gevolgen voor andere mensen interesseerden hem niet."

Blijven vertellen

Zowel Rinke als Martine vinden het belangrijk dat we ons verdiepen in het feit dat er mensen zijn die zo in elkaar zitten. "En we moeten ons tegen dit soort mensen beschermen."

Martine: "Wij weten vanuit verschillende achtergronden hoe belangrijk dat is. En juist nu, met de opkomst van rechts-extremisme in Europa en de ontwikkelingen in Amerika, zie je hoe snel die bescherming kan verdwijnen. En dat is waarom wij hier nu staan en waarom wij dit doen. Wij worden nu nog beschermd door de rechtsstaat, door de wetten die er zijn. Maar in ons verhaal zie je wat er gebeurt als die bescherming wegvalt."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe een zonnige dag in Scheveningen uitliep tot gewelddadige rellen onder honderden jongeren: 'Het wordt elk jaar erger'

Het is nog niet duidelijk hoe het gisteravond uit de hand heeft kunnen lopen in Scheveningen. Honderden jongeren raakten in gevecht met elkaar en keerden zich tegen de politie toen die ingreep.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant