Wie denkt anoniem te kunnen demonstreren of rellen op een vrije zondagmiddag, heeft het mis. Voor je het weet gaat je foto sociale media over of word je herkend op tv. En dat kan gevolgen hebben voor je baan.

'Wat moet ik hier nu mee?' vroeg een werkgever toen hij afgelopen week belde naar MannaertsAppels Advocaten in Tilburg. Een van zijn werknemers was op televisie gezien terwijl hij stond te demonstreren tegen de coronamaatregelen. De werkgever had juridisch advies nodig, want wat kan die in zo'n situatie doen? "Het is iets wat heel erg speelt", zegt advocaat arbeidsrecht Janneke Jacobs.

'Moeten we dat wel willen in ons bedrijf?'

"Het is natuurlijk niet de eerste keer dat mensen demonstreren, maar de discussie is nu veel scherper", ziet Jacobs. De afkeer vanuit de maatschappij lijkt volgens haar groter dan anders. Zeker vanwege de rellen eromheen. "Wat je bijvoorbeeld nu veel ziet gebeuren, is dat er 'trial by media' volgt: je foto is overal te zien, je naam is al snel te lezen en mensen weten daardoor meteen waar je werkt."

En dat kan van invloed zijn op het imago van het bedrijf waar de demonstrant of relschopper werkt. "In principe geldt dat je iemand niet kunt ontslaan vanwege wat die persoon in zijn of haar vrije tijd doet", legt Jacobs uit. Privégedragingen blijven privé. Maar wanneer diegene bij zulke demonstraties of rellen in beeld komt, dan kan dat wel de arbeidsverhouding verstoren. "Je krijgt dan werkgevers die denken van, ja, moeten we dat wel willen in ons bedrijf?"

Overschrijdend privégedrag

Daarbij hangt het er ook nog vanaf welke functie iemand heeft bij een bedrijf en of diegene op het vastgelegde moment iets strafbaars doet. "Wanneer iemand op het Museumplein vreedzaam tegen vaccineren staat te demonstreren, dan moet dat gewoon kunnen", vindt de advocaat. "Het wordt al anders als je dan bijvoorbeeld voor Pfizer werkt." Een duidelijke scheidslijn wanneer iemand het bedrijfsimago schaadt, blijft lastig te bepalen. "Maar als je als directeur tussen de relschoppers staat, dan heeft dat logischerwijs direct impact op de arbeidsverhouding."

Het meedoen met rellen heeft sneller negatieve consequenties, zo zegt ook docent arbeidsrecht Johan Zwemmer van de Universiteit van Amsterdam en advocaat bij DLA Piper. Dat is echt een geval van 'overschrijdend privégedrag'. "Maar dan moet dat gedrag nog altijd direct te linken zijn aan reputatieschade voor het bedrijf. Het is aan de rechters om de toetsen of die zo groot is dat een werkgever erdoor kan zeggen: 'Ik kan die man of vrouw niet meer inzetten'."

Maatschappelijke verontwaardiging

Wel zijn er scenario's te bedenken waarbij de arbeidsverhouding op een andere manier wordt geschaad. Bijvoorbeeld wanneer een werknemer bij zo'n demonstratie of rel wordt gearresteerd en hierdoor niet op werk verschijnt. Dan kan dit een directe aanleiding zijn voor een werkgever om het contract van die werknemer te beëindigen, legt Zwemmer uit.

Belangrijk is dat de grote maatschappelijke druk die komt kijken bij demonstraties en rellen, zoals die van vorige week, niet van extra invloed mogen zijn op de juridische weging. Zwemmer: "Het mag niets uitmaken of het nu om bijvoorbeeld voetbalrellen of coronarellen gaat. De onderbouwing van een werkgever moet in beide gevallen gelijk zijn, ongeacht of er over het een misschien meer maatschappelijke verontwaardiging zou bestaan dan over het ander."

Meer zichtbaar

"Wat deze demonstraties en rellen weer eens laten zien, is dat het onderscheid tussen werk en privé steeds meer vervaagt. Eerst kon je rellen, dan kwam je 's nachts thuis en ging je 's ochtends naar je werk. Grote kans dat daar dan niemand wist wat je had uitgespookt", zegt Zwemmer. "Nu worden er foto's en video's van je gemaakt en die verschijnen binnen een mum van tijd op sociale media. Hoe je je in je privétijd gedraagt, is dus veel meer zichtbaar."

Het is dan ook goed voor een ieder binnen een bedrijf om op de hoogte te zijn van wat bepaalde privé-gedragingen voor effect kunnen hebben. Voor de situatie van de cliënt van advocaat Jacobs, heeft ze geadviseerd om eerst goed het gesprek met diens werknemer aan te gaan. "Noem wat je hebt gezien en leg uit waarom dat consequenties voor het bedrijf kan hebben. Eenvoudig zal dat misschien niet zijn, maar het is een goede eerste stap."