Mariusz woonde maandenlang met Jos B. in leefgemeenschap

Onder een grote boom zit hij op het terrein van leefgemeenschap La Encantada een shagje te roken: Mariusz. Geboren in Polen, 38 jaar oud en al langere tijd zwervend door Europa. Sinds anderhalf jaar woont hij hier, samen met zijn Catalaanse vriendin. 

Het is Mariusz die de afgelopen tijd het meest optrekt met Jos B., die zichzelf hier Josef noemt. “We hadden eigenlijk vooral een werkrelatie”, vertelt Mariusz. “We gingen er bijna elke dag samen op uit: planten verzamelen, houthakken en andere klussen. Het ontwikkelde zich tot een soort van vriendschap."

Tot afgelopen zondag. Dan wordt Jos B. opgepakt door de Spaanse politie vlak buiten het terrein van de leefgemeenschap, op enkele kilometers van het plaatsje Castellterçol. Op verdenking van betrokkenheid bij de moord op Nicky Verstappen in 1998. “Ik ben er helemaal kapot van. We zagen dit absoluut niet aankomen. Ik ben heel kwaad op Jos. Maar inmiddels heeft die woede plaatsgemaakt voor medelijden.” 

'Hij zei dat hij al 7 maanden onderweg was'

"Josef" kwam hier eind mei aan, herinnert Mariusz zich. "Hij vertelde dat hij heel moe was en een plek zocht om uit te rusten. Hij zei dat hij toen al zeven maanden onderweg was, lopend vanaf zijn huisje in Frankrijk.”

Onderweg hoort Jos B. in een kroeg in de nabijgelegen stad Manresa over de alternatieve leefgemeenschap La Encantada (De Betoverde). De zes vaste bewoners leven op het terrein van deze typisch Catalaanse boerderij van zelfgemaakte natuurcosmetica die ze via internet en op lokale markten verkopen. Ook worden er regelmatig meditatie-workshops georganiseerd. Van de inkomsten kopen ze de voedingsmiddelen en andere benodigdheden die ze niet zelf kunnen produceren of verkopen. Ondertussen proberen ze zo veel mogelijk zelfvoorzienend te zijn, levend in harmonie met de natuur.

Die filosofie trekt Jos B. aan. Hij klopt aan bij La Encantada met het voorstel om te helpen bij de dagelijkse werkzaamheden - water halen uit de bron, houthakken, groenten en planten telen, koken - in ruil voor voedsel en onderdak. Dat onderdak mag trouwens heel bescheiden zijn. Aan twee bomen waartussen hij zijn hangmat kan spannen heeft hij genoeg. Sterker nog: binnenshuis slapen is niets meer voor hem, na zijn maandenlange verblijf in de bossen.

Tevreden over zijn kennis en bijdrage aan gemeenschap

De acht bewoners van de gemeenschap geven hem een proefperiode. Aan de ene kant om te kijken of zijn persoonlijkheid past binnen de groep, maar ook om vast te stellen of zijn kennis en vaardigheden een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan de gemeenschap.

Wat dit laatste betreft zijn de bewoners meer dan tevreden. Ze zijn verbluft over de onvoorstelbare kennis van Jos B. over de plantenwereld. "Josef wist werkelijk alles van planten. Hij was een wandelende botanische encyclopedie", zegt Mariusz. "Urenlang kon hij erover vertellen. Die kennis kwam ons geweldig goed van pas. Hij wist welke planten eetbaar waren, welke een medicinale werking hadden. En als je last had van muggen, wist hij met welke planten je ze kon verjagen."

Met het karakter van Jos hebben de bewoners van La Encantada wat meer moeite. Hij is teruggetrokken en verlegen en hij heeft moeite om mee te doen aan de corveediensten. Af en toe maakt hij een Hollandse stamppot, maar koken is duidelijk niet zijn passie. Het wordt hem vergeven, hij mag zich aan andere taken wijden. Uiteindelijk mag Jos blijven.  

'Sommigen voelden zich door hem bekeken'

In de groep blijft Jos erg introvert. "Sommigen voelden zich door hem bekeken", zegt Mariusz. "Ikzelf had soms ook een ongemakkelijk gevoel door die zwijgende observaties van hem. We hadden het er wel eens over als hij er niet bij was. Maar de conclusie was dan steeds: ach, hij is nu eenmaal erg verlegen."

Als Jos samen met Mariusz aan het houthakken is, komen meer kanten van zijn gesloten karakter naar boven. Soms verschijnt er zelfs even een flauwe glimlach om zijn lippen. Behalve over planten - altijd weer planten -, vertelt Jos over zijn reizen naar Tibet, Nepal, de Mount Everest. En over zijn 3000 parachutesprongen, waarschijnlijk in Nederland. Over een ex-vriendin, die bij de juwelier eens een mooie ring zag. "Vind je die echt mooi?", vroeg Jos. En toen zij opgetogen "ja" antwoordde, zei Jos droog: "Nou, dan komen we morgen terug om hem weer te bekijken." Mariusz moet lachen om die zeldzame uiting een humor van Jos - een speciaal gevoel voor humor, dat wel.

'Hij heeft geen empathie en is emotioneel koud'

Mariusz is degene die verrweg het meest met Jos B. optrekt en het meest tot hem door weet te dringen. Toch blijft Jos B. ook voor Mariusz een kille man. Op de vraag of hij denkt dat Josef  in staat is om iemand te vermoorden denkt hij even diep na. Dan zegt Mariusz heel beslist: "Ja. Hij heeft geen empathie en is emotioneel koud. Ik denk dat hij zoiets zou kunnen doen."

En nu Mariusz en de andere bewoners van La Encantada weten waarvoor Jos B is opgepakt, herinnert hij zich een merkwaardig voorval. "Van tijd tot tijd zijn hier events, meditaties waar tientallen mensen aan deelnemen. Daar zijn vaak ook gezinnen met kinderen bij. Jos werd dan ineens actiever, ging vooral met de jongens spelen. Hij leerde ze papieren pijltjes schieten en houthakken, ging met ze spelen en leerde ze over de natuur." 

Mariusz is er zeker van dat Jos B. op het terrein van La Encantada nooit ontucht heeft kunnen plegen. Daarvoor zijn er altijd te veel mensen die een oogje in het zeil houden. "Maar achteraf geeft me dat een heel raar en pijnlijk gevoel, het idee dat ik zo intensief ik iemand in vertrouwen heb genomen die zoiets gedaan heeft. Als het straks tijdens de rechtszaak tenminste allemaal bewezen kan worden."