Gerecyclede grond bij de Maximabrug in Alphen aan den Rijn veroorzaakt milieuvervuiling. Was het ook de oorzaak van het overlijden van twee paarden, vragen manegehouder Melanie en haar vader Nico zich af. Ze slepen de gemeente voor de rechter.

In grote hopen lag er pikzwart zand schuin achter de stallen van Melanie's manege. Op dat stuk grond, dat nu haar eigendom is, was de opslag gevestigd van gerecyclede grond die werd gebruikt rondom de Koningin Maximabrug in Alphen aan den Rijn.

Milieuverontreiniging

Pas vorig jaar, 7 jaar na de bouw, kwamen Melanie en haar vader Nico erachter dat het zwarte zand de bodem en het grondwater vervuilt. Het gaat om zogeheten thermisch gereinigde grond (TGG).

Dat is grond die door gespecialiseerde afvalverwerkers tot hoge temperaturen wordt verhit om aanwezige verontreiniging af te breken en daarna weer kan worden hergebruikt. Duurzaam, zo is de gedachte.

Hoge kosten voor Rijkswaterstaat

Maar vorig jaar onthulden EenVandaag en Trouw dat de gerecyclede grond op verschillende plekken in Nederland voor milieuverontreiniging zorgt. In Bunschoten werd een deel van de Westdijk gesaneerd voor een bedrag van 34 miljoen euro. Het Waterschap Vallei en Veluwe probeert dat bedrag op de aannemer te verhalen.

Ook Rijkswaterstaat maakt hoge kosten. Zo liet het onderzoek doen naar een dijk in de Zeeuwse Perkpolder en laat de dienst onderzoeken of er rond 5 grote infraprojecten sprake is van vervuiling. In totaal is Rijkswaterstaat al 3,8 miljoen euro kwijt aan de problemen met TGG.

Zwart water

Ook in Alphen aan den Rijn blijken schadelijke stoffen in de bodem en het grondwater te sijpelen. Antimoon, seleen, fluoride, barium en benzeen zijn in te hoge gehalten aanwezig. Van die stoffen hebben Melanie en Nico nog geen weet als kort na de bouw van de brug, in 2016, twee paarden ziek worden nadat ze hebben gedronken uit een naastgelegen sloot.

"Het water was donkerbruin, bijna zwart van kleur", zegt Melanie. "We hebben het hoogheemraadschap gebeld, en die zouden het water bemonsteren. Maar ze hebben het alleen maar visueel beoordeeld en geen link naar de grond gelegd. De dierenarts zei dat niet meer aan te tonen was dat het water de oorzaak is."

Dode paarden

De paardenwei blijkt intussen amper bruikbaar als wei. Er groeien plukjes gras en de ondergrond is steenhard. "We hebben geprobeerd met een frees de grond te bewerken", zegt Nico. "Maar er was geen doorkomen aan."

In 2020, jaren later, raakt de inlaat naar de sloot verstopt. Er wordt geen vers water uit de Rijn meer aangevoerd. Het valt samen met het plotselinge overlijden van twee andere paarden en een hond. "De paarden waren kerngezond", zegt Melanie. "Dat was voor ons een grote schok, het kwam uit het niets. Eén paard had nog net een wedstrijd gereden."

Puzzelstukjes

Melanie en haar vader laten geen onderzoek doen naar de doodsoorzaak. Ze hebben op dat moment nog geen vermoeden van de milieuverontreiniging. De puzzelstukjes vallen pas op hun plaats als ze begin 2021 in de krant lezen dat er thermisch gereinigde grond is toegepast rond de Maximabrug, en dat de gemeente onderzoek laat doen naar de milieueffecten.

Dat onderzoek bevestigt hun vermoedens: de bodem en het water zijn vervuild, ook al zijn er volgens de onderzoekers van het ingeschakelde bureau Tauw 'geen onaanvaardbare risico's voor mens, plant en dier'. Ook hun eigen paardenwei blijkt vervuild. "In het koopcontract staat nota bene dat er geen sprake is van bodemverontreiniging", zegt Nico. "Dat wordt dus niet waargemaakt."

Monitoren

De familie Van Remundt is naar de rechter gestapt en eist sanering van de paardenwei en vergoeding van alle kosten. Ook diende een advocaat namens de familie een handhavingsverzoek in om de gemeente te dwingen op te treden, tegen zichzelf. Maar de gemeente wees het verzoek onlangs af.

Wethouder Relus Breeuwsma zegt het advies van zijn eigen omgevingsdienst te volgen. Die stelde weliswaar vast dat de TGG niet onder de paardenwei thuishoort, maar omdat er een afdeklaag is toegepast en er geen urgente risico's zijn is saneren niet nodig. Wel wil hij de vervuiling en mogelijke verdere uitloging en verspreiding van schadelijke stoffen gaan monitoren.

Meer TGG dan gemeld

Uit documenten die de familie Van Remundt bij de gemeente opvroeg wordt duidelijk dat de gemeente niet precies weet waar de TGG is toegepast. Tekeningen die dat duidelijk moeten maken blijken niet door de aannemer te zijn aangeleverd.

Uit e-mails komt wel naar voren dat er 20.000 kuub méér TGG is toegepast dan door de aannemer gemeld, ook op plekken waar dat niet de bedoeling was.

Fikse schadepost

Volgens bodemexpert Jeroen Oosterwegel van GeoFoxx, die optreedt namens Van Remundt, heeft iemand er goed aan verdiend. "Daar zit ook handel achter. Als je bouwzand had moeten gebruiken was je, schat ik, 3 tot 4 ton duurder uit geweest."

De gemeente onderzoekt nog of schade op de aannemer kan worden verhaald. Intussen zit Van Remundt met een fikse schadepost. "Als je kijkt naar de imagoschade, de kosten voor onderzoeken en een advocaat en sanering, dan kom je al gauw op 1 miljoen euro."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."