Maakt hoogste rechter einde aan emissiearme stalvloer? 'Alleen fabrikant is er beter van geworden'

Niet inkrimpen, maar innoveren: een emissiearme stalvloer was voor boeren een manier om milieuvriendelijker te boeren, met minder uitstoot. Maar volgens milieuorganisaties werken ze niet. Wie heeft er gelijk? Morgen doet de hoogste rechter uitspraak.

De hoogste rechter zal de lagere rechtbanken volgen, verwacht jurist Ton van Hoof van milieuorganisatie MOB, die de vergunningen voor milieuvriendelijke stalvloeren aanvocht.

Kans om door te boeren

Die uitspraak kan grote gevolgen hebben voor duizenden melkveehouders. Zij zien innovaties als deze als een kans om door te kunnen boeren. Dat geldt ook voor melkveehouder Harm Wientjes uit Oploo.

Regels van de provincie Brabant verplichten hem, net als al zijn Brabantse collega's, om uiterlijk in 2024 over te gaan op een emissiearme stal.

'Nog meer onzekerheid'

Ze kunnen kiezen uit een 'menukaart' met verschillende, goedgekeurde stalvloeren. Maar die hele lijst dreigt nu onderuit te gaan.

"Mocht dat gebeuren, dan moet elke boer zelfstandig gaan aantonen en onderbouwen dat hij aan de strengere emissie-eisen van de provincie voldoet", vertelt melkveehouder Wientjes. "Dat wordt een ramp, want de gemeenten die dat moeten beoordelen kunnen dat niet aan. Dat wordt dus nog meer onzekerheid."

Uitstoot op papier gehalveerd

'Tovervloeren' worden de milieuvriendelijke stalvloeren ook wel genoemd door milieuorganisaties. Stalvloeren die - op papier - de ammoniakuitstoot van melkkoeien halveren.

Het principe van die emissiearme stallen is vaak hetzelfde: licht hellende vloeren voorzien van gootjes die de urine van de koeien versneld afvoeren. De vaste mest wordt met een mestschuif of een robot meerdere keren per dag weggeschoven.

Streep door vergunning

Op die manier wordt de uitstoot flink omlaag gebracht, is de gedachte. Want ammoniak ontstaat als poep en pies van de koe samenkomen. De emissiearme stal voorkomt dat juist zoveel mogelijk. Maar wat op papier goed lijkt te werken, kan in de praktijk toch anders uitpakken. Dat lieten diverse onderzoeken en metingen de afgelopen jaren zien. De milieuvriendelijke stal lijkt niet veel beter te presteren dan een 'gewone' stal.

Met die rapporten in de hand stapten milieuorganisaties naar de rechter om hun gelijk te halen. En dat kregen ze. Rechtbanken door het het hele land haalden het afgelopen jaar een streep door vergunningen voor de 'milieuvriendelijke' stalvloeren. Reden: er is simpelweg te veel twijfel of ze de uitstoot wel echt zo terugbrengen als ze op papier beloven.

Geen zekerheid over uitstoot

Milieuorganisatie MOB vocht de vergunningen voor deze milieuvriendelijke stalvloeren aan omdat 'niet zeker is dat het geen kwaad kan voor de natuur', volgens jurist Van Hoof. "Dus als het probleem voor de natuur de stikstofuitstoot is, moet je zeker weten dat die niet toeneemt. Daar kun je niet omheen. En dat ís bij deze vloeren gewoon niet zeker, blijkt uit al die onderzoeken."

Het is zelfs niet uitgesloten dat door de bouw van emissiearme stallen de hoeveelheid stikstof in de natuur juist is toegenomen. Op basis van de aanname dat de innovatieve stalvloeren voor minder uitstoot zorgen, werden ze de afgelopen jaren door boeren gebruikt om de veestapel uit te breiden.

Honderden miljoenen

De zwakke schakel in het systeem is dat in het verleden alleen in de testfase aan de stalvloeren is gemeten. Daarna gebeurt dat nooit meer. Of de stal in de praktijk net zo presteert als tijdens de test, weet dus niemand.

Terugkijkend had de overheid nooit in dit soort innovaties moeten investeren, vindt hoofddocent omgevingsbeleid aan de Open Universiteit, Raoul Beunen. "Er zijn honderden miljoenen in geïnvesteerd, maar het heeft niets opgeleverd. Veel boeren wilden de vloeren niet, ook zij hebben van begin af aan gezegd: dit werkt niet. De enige die er beter van is geworden is degene die de vloer heeft ontwikkeld: de betonfabrikant."

Patroon

De overheid heeft volgens hem signalen dat de stallen onvoldoende werkten te lang genegeerd. Zo bleven provincies nog toestemming verlenen voor de aanleg van de vloeren, zelfs nadat de eerste vergunningen sneuvelden bij de rechtbank. Hoofddocent Beunen: "Provincies hebben onzorgvuldig gehandeld. Ze hebben niet alleen uitspraken van de rechtbank, maar ook onderzoeken genegeerd. Dat is kwalijk, maar past in een patroon."

Hij vervolgt: "De afgelopen 30 jaar hebben Rijk en provincies er alles aan gedaan om regels zoveel mogelijk te versoepelen en vergunningverlening zo soepel mogelijk te maken. Het zou mij niet verbazen als we na de uitspraak die discussie weer gaan krijgen. Dus niet: hoe gaan we de natuur beter beschermen, maar hoe kunnen we de vergunningverlening weer op gang brengen?"